Mamilioni ya Wasudan wamechoka, wanakabiliwa na vita vya zaidi ya miaka miwili na adui asiyeonekana ndani yake.
Ndani ya saa 48 zilizopita, mlipuko wa kipindupindu umewauwa takriban watu 70 katika mji mkuu wa Khartoum, ambao sasa unakabiliwa na hali ya dharura ya kiafya huku kukiwa na ongezeko la ghasia hivi karibuni.
"Kumekuwa na ongezeko la idadi ya visa vya kipindupindu vilivyosajiliwa katika jimbo hilo, huku maambukizi 1,375 yakirekodiwa Jumatano," alisema Mohamed Al-Tijani, mkurugenzi wa Dharura na Udhibiti wa Mlipuko katika Wizara ya Afya ya Jimbo la Khartoum.
"Idadi ya vifo imepungua kwa sababu ya uingiliaji wa matibabu, na vifo 23 pekee vilirekodiwa Jumatano," akaongeza, akigundua kuwa kulikuwa na vifo 45 vilivyorekodiwa Jumanne.
Kuongezeka kwa maambukizo kunakuja wiki kadhaa baada ya mgomo wa ndege zisizo na rubani zilizolaumiwa kwa Vikosi vya Msaada wa Haraka vya kijeshi kuondosha usambazaji wa maji na umeme katika mji mkuu.
Mji huo umekuwa uwanja wa vita kwa muda wa miaka miwili ya vita kati ya jeshi la Sudan na RSF.
Mchanganyiko hatari wa vita, kuhama makazi, uharibifu wa huduma muhimu na miundombinu na milipuko ya magonjwa sasa imekuwa ukweli wa kila siku nchini Sudan, na kuweka mamilioni ya watu hatarini, haswa watoto chini ya miaka mitano.
Kwa mujibu wa shirika la Umoja wa Mataifa la kuhudumia watoto UNICEF, zaidi ya watoto milioni moja wako hatarini katika maeneo yaliyoathiriwa na kipindupindu mjini Khartoum.
Ukingoni mwa majanga
Ugonjwa wa kipindupindu umeenea sana nchini Sudan, lakini milipuko imekuwa mbaya zaidi na mara kwa mara tangu vita vilipoanza Aprili 2023.
Mamlaka za afya zimerekodi zaidi ya kesi 65,000 na zaidi ya vifo 1,700 katika majimbo 12 kati ya 18 ya Sudan tangu Agosti 2024.
Jimbo la Khartoum pekee limeshuhudia zaidi ya kesi 7,700, zaidi ya 1,000 za watoto chini ya miaka mitano, na vifo 185 tangu Januari.
"Sudan iko ukingoni mwa maafa makubwa ya afya ya umma," Eatizaz Yousif, mkurugenzi wa Sudan wa Kamati ya Kimataifa ya Uokoaji.
"Mchanganyiko wa migogoro, kuhama makazi, kuharibu miundombinu muhimu na upatikanaji mdogo wa maji safi unachochea kuibuka tena kwa kipindupindu na magonjwa mengine hatari."
Hadi asilimia 90 ya hospitali katika viwanja vikuu vya vita zimelazimika kuacha huduma kutokana na mapigano hayo.
Madaktari Wasio na Mipaka (MSF), ambayo ilikuwa imesimamisha shughuli katika Hospitali ya Kufundishia ya Bashair Kusini mwa Khartoum Januari 2025 baada ya mashambulizi ya mara kwa mara, imerejesha huduma ili kusaidia kukabiliana na dharura.
"Kuanzisha upya na kupanua huduma muhimu za afya katika Hospitali ya Bashair na kwingineko hakuwezi kusubiri - ilihitajika jana," Slaymen Ammar, mratibu wa matibabu wa MSF nchini Sudan aliiambia TRT Afrika.
"Timu yetu katika Hospitali ya Bashair imekuwa ikifanya kazi ili kuhakikisha kuwa kitengo cha matibabu ya kipindupindu chenye vitanda 20 kiko tayari kupokea wagonjwa," Ammar alisema, akibainisha kuwa vita vimekuwa na madhara makubwa ya vita dhidi ya upatikanaji wa huduma za afya kwa watu.
"Idadi ya watu katika maeneo mengi ndani ya mji mkuu, ikiwa ni pamoja na Khartoum Kusini, bado hawana ufikiaji unaohitajika wa huduma za afya zinazookoa maisha," aliongeza.
Taifa lililovunjika
Serikali inayoungwa mkono na jeshi ilitangaza wiki iliyopita kuwa imewatimua wapiganaji wa RSF kutoka kambi zao za mwisho katika jimbo la Khartoum miezi miwili baada ya kuukomboa moyo wa mji mkuu kutoka kwa wanamgambo.
Khartoum hata hivyo inasalia kuharibiwa na miundombinu ya afya na vyoo haifanyi kazi kwa shida.
MSF inasema kupigwa marufuku kwa usafirishaji wa vifaa vya upasuaji hadi Khartoum mwaka 2023, kulilazimisha kusimamishwa kwa shughuli zote za upasuaji - ikiwa ni pamoja na sehemu za upasuaji na huduma ya majeraha - kwa miezi kadhaa.
Wakati watu wenye silaha walipoingia tena hospitalini hapo Januari 2025, shirika la kimataifa la misaada lilifanya uamuzi mgumu wa kusimamisha shughuli zote katika hospitali ya Bashair.
Hospitali nyingine kadhaa na vituo vya afya vimeharibiwa au kufungwa kwa sababu ya vita na havifanyi kazi kikamilifu.
"Mahitaji katika Khartoum bado ni makubwa. Mlipuko wa sasa wa kipindupindu ni moja tu ya changamoto zinazowakabili watu ambao bado wanaishi Khartoum au wanaorejea kutoka maeneo mengine ya nchi," Claire San Filippo, mratibu wa dharura wa MSF nchini Sudan alisema.
"Msaada wa kibinadamu lazima uimarishwe, ufikiaji uwezeshwe, na huduma ya matibabu ilindwe ili kuhakikisha kwamba wale wote wanaohitaji, huko Khartoum na katika maeneo mengine ya Sudan, wanaweza kupata huduma za afya," aliongeza.
Chanjo
Msemaji wa mkuu wa Umoja wa Mataifa Antonio Guterres alisema chanjo ya kipindupindu imeanza katika Jebel Awila, wilaya iliyoathirika zaidi mjini Khartoum.
"Shirika la Afya Ulimwenguni pia limewasilisha tani zaidi ya 22 za kipindupindu na vifaa vya afya vya dharura kujibu juhudi za ndani," Stephane Dujarric alisema.
Mamlaka ya Sudan ilitangaza kipindupindu kuwa janga la kitaifa mnamo Agosti 2024, na zaidi ya kesi 60,000 na vifo 1,600 vilirekodiwa.
Vita kati ya RSF na jeshi la Sudan vimeua makumi ya maelfu ya watu na kuwakosesha makazi milioni 13 tangu vilipozuka Aprili 2023.
Takriban watu milioni tatu walilikimbia jimbo la Khartoum pekee, lakini zaidi ya 34,000 wamerejea tangu kukamatwa tena na jeshi katika miezi ya hivi karibuni, kulingana na takwimu za Umoja wa Mataifa.
Wengi wamerejea na kukuta nyumba zao zikiwa zimeharibiwa na mapigano, bila kupata maji safi au huduma za kimsingi.
