ABŞ prezidenti Donald Tramp bu yaxınlarda Qəzzada davam edən müharibəni "vəhşi münaqişə" adlandıraraq İsrail mənşəli amerikalı girov Edan Aleksandrın ‘‘Həmas’’ tərəfindən azad edilməsinin münaqişənin sonunun başlanğıcı olacağına ümid etdiyini bildirib.

"Ümid edirəm ki, bu, bu qəddar münaqişəni sona çatdırmaq üçün lazım olan son addımların ilki olacaq", - deyə Donald Tramp qeyd edib və Qətər ilə Misirin bu razılaşmadakı vasitəçilik roluna xüsusi vurğu edib.

Nyu-Cersidən olan 21 yaşlı israilli əsgər Aleksand "Həmas"ın 2023-cü ilin 7 oktyabr tarixində törətdiyi hücumdan sonra girov götürülüb. Onun azad edilməsi, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin yardımıyla və İsrailin hücumlarının müvəqqəti dayandırılması ilə əlaqələndirilərək Tramp administrasiyası üçün simvolik bir qələbə kimi qəbul edilib.

Lakin, bu inkişafa baxmayaraq, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu hərbi əməliyyatlardakı fasilənin müvəqqəti və taktiki xarakter daşıdığını vurğulayıb və bunun Aleksandrın təhlükəsiz şəkildə geri dönməsini təmin etmək məqsədilə olduğunu bildirib. Netanyahu bir daha qeyd edib ki, İsrailin Qəzzadakı müharibəsi "Həmas" tamamilə məhv edilənə qədər davam edəcək.

Amma bu, həqiqətən nə deməkdir? Bir zamanlar Netanyahuya demək olar ki, nəzarətsiz dəstək verən Trampın mötədilliyə çağırışı, bir vaxtlar sarsılmaz olan ittifaqda çat kimi görünə bilər.

Netanyahu administrasiyası iki milyondan çox fələstinlini daha kiçik və yaşayış üçün əlverişsiz ərazilərə sıxışdırmaqla genişləndirilmiş hərbi əməliyyatları davam etdirir. Qida yardımı ciddi şəkildə məhdudlaşdırılır, bu isə aclığın müharibənin sadəcə yan təsiri deyil, bir müharibə üsuluna çevrildiyini göstərir.

Bu, müharibəni sona çatdırmağa hazırlaşan bir hökumətin deyil, əziyyəti strategiya kimi görən bir idarənin davranışıdır.

Netanyahunun kim olduğunu unutmamalıyıq. O, təkcə müharibə aparmır, həm də siyasi arenada qalmaq uğrunda mübarizə aparır. Onun kövrək koalisiyası, Qəzzanın tamamilə məhv edilməsini qarşısına məqsəd qoymuş ifrat sağçı tərəfdaşlardan ibarətdir.

Bu arada, Trampın müharibənin dayandırılması çağırışı sülhə nail olmaqdan çox, siyasi mövqe ortaya qoymaq məqsədi daşıya bilər. Lakin unutmamalıyıq ki, simvolik təzyiqlər də önəmlidir.

Tramp kimi bir şəxsin bu mərhələdə açıq şəkildə narahatlığını ifadə etməsi, Qərb paytaxtlarında artan narazılıq və təzyiqlərin əlaməti kimi qiymətləndirilə bilər.

Tarix təkrarlanırmı?

Əgər bu dinamika sizə tanış gəlirsə, bunun səbəbi var. ABŞ prezidentləri uzun illərdir ki, tənqidlərə rəğmən avtoritar rejimlərə maddi və hərbi dəstəyi davam etdirmək fonunda, sadəcə ritorik narahatlıqlar ifadə ediblər. Ronald Reyqanın İran-İraq müharibəsi zamanı Səddam Hüseyni dəstəkləməsindən tutmuş, Bill Klintonun müxalifləri susdurarkən Misirə silah satmasına qədər, Amerikanın mövqeyi çox vaxt strateji ittifaqları insan haqlarından üstün tutub.

Sülhdən tez-tez danışmasına baxmayaraq, Barak Obama İsrailə rekord səviyyədə hərbi yardım ayırdı. Bu müharibələr qeyri-mütənasib güc tətbiqi, kütləvi mülki itkilər və iztirablarla yadda qaldı, lakin nəticədə heç bir real məsuliyyət yaranmadı.

Bu nümunə — yəni ictimai qınaqla müşayiət olunan şəxsi silahlandırma — Netanyahu kimi liderlərə hərəkətlərini davam etdirməyə imkan verir. Bu, yeni bir vəziyyət deyil. Amma onun fəsadları bu gün artıq real vaxt rejimində, Rafahdan Ramallahadək canlı yayımlanır.

Bəs bundan sonra nə baş verəcək?

Bir neçə mümkün ssenari var:

Davam edən müharibə – ən real ehtimal

Netanyahu müharibəni daha da intensivləşdirir və Qəzzaya tam nəzarəti hədəfləyir. Trampın bəyanatları manşetlərə çıxır, lakin real siyasət dəyişmir. Aclıq dərinləşir. Hücumlar artır, qlobal qəzəb güclənir. Amma İsrail cəzasız şəkildə yoluna davam edir.

Qismən atəşkəs

Beynəlxalq təzyiq nəticəsində İsrail müvəqqəti və lokal fasilələrə, bəlkə də daha çox girovun azad edilməsinə və məhdud humanitar yardıma icazə verir. Lakin müharibə davam edir. Qəzzaya tam nəzarət növbəti məqsədə çevrilir. Bu addımlar ədalət üçün deyil, imic üçün atılır.

ABŞ-ın siyasətində kəskin dəyişiklik

Tramp və ya ABŞ administrasiyası hərbi yardımı şərtləndirə və ya tamamilə dayandıra bilər. Bu, nəticədə real təzyiq yarada bilər. Amma hazırda nə ritorika, nə də buna dair əlamət yoxdur.

Təəssüf ki, müharibə davam edir.

Çünki Netanyahu bu münaqişəni İsrailin deyil, öz siyasi taleyinin ekzistensial məsələsi kimi görür və bunu onilliklər ərzində Qərbin susqunluğu ilə formalaşan bir cəsarətlə edir. Bu səssizlik nəticə doğurmadıqca, onun dayanması üçün heç bir səbəb yoxdur.

Trampın bəyanatları fərqli səslənə bilər, amma hədələyici deyil.

Bəlkə də artan qlobal qınaq nəticəsində İsrail daha çox humanitar yardıma icazə verməyə məcbur olacaq. Ola bilər ki, bombardmanların intensivliyi azalsın. Lakin Qəzza mühasirədə qalacaq və fələstinlilər üçün həyat yaşanmaz olaraq davam edəcək.

Əgər Tramp bu vəhşiliyin həqiqətən sona çatmasını istəyirsə, hərəkətə keçə bilər. O, hərbi yardımı dondura bilər, diplomatik müdafiəni dayandıra bilər və dinc əhalini aclıqla sarsıdan rejimi silahlandırmaqdan imtina edə bilərdi. Amma bütün bunlar baş vermədiyi müddətdə, Qəzza yanmağa davam edəcək.