Ticarət mübahisələri, diplomatik çəkişmələr və qlobal ittifaqlardakı fikir ayrılıqları ABŞ-Hindistan münasibətlərinə kölgədə qoyarkən Yeni Dehli Çin və Rusiya ilə strateji tərəfdaşlıqlarını genişləndirmək üçün ŞƏT-dən istifadə edir.
ABŞ prezidenti Donald Trampın cari il ərzində Hindistana maraqla gözlənilən səfərini anidən ləğv etməsi ABŞ-Hindistan münasibətlərində artan gərginliyi vurğuladı. Bu hadisə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) Tiencin sammitində Hindistanın Çin və Rusiya ilə diplomatik əlaqələrini dərinləşdirməsi ilə üst-üstə düşür.
Bunun əksinə olaraq Rusiya prezidenti Vladimir Putinin dekabrda Hindistana səfəri gözlənilir. Putinin müşaviri bu məlumatı ötən ay təsdiqləyib. Bu inkişaf Vaşinqtonun geri çəkildiyi bir vaxtda Moskvanın Yeni Dehli ilə sabit münasibətlərinin göstəricisi kimi qiymətləndirilir.
“The New York Times” həftə sonu yayımlanan “Nobel mükafatı və gərgin telefon danışığı: Tramp-Modi münasibətləri necə pisləşdi” başlıqlı xəbərində yazıb: “Cənab Modiyə bu ilin sonunda Dördlü Sammit üçün Hindistana gələcəyini söylədikdən sonra prezident Tramp indi payız səfəri planlarının olmadığını bildirdi”.
Təhlükəsizlik üzrə Dördtərəfli Dialoq (QUAD) ABŞ, Avstraliya, Hindistan və Yaponiyanın üzv dövlətlərindən ibarət çoxtərəfli təhlükəsizlik çərçivəsidir və ümumiyyətlə Çinin yüksəlişini məhdudlaşdırmağa yönəlmişdir. Qrup Hind-Sakit okean regional təhlükəsizliyinə yönəlmiş strateji platforma kimi xidmət edir.
Noyabr ayında Hindistanın Yeni Dehlidə ev sahibliyi etməli olduğu Təhlükəsizlik üzrə Dördtərəfli Dialoq Trampın tədbiri buraxmaq qərarından sonra qeyri-müəyyənliklə üzləşib.
Ağ Ev "Times" qəzetinin xəbəri ilə bağlı rəsmi açıqlama verməyib.
"New York Times" qəzetinin xəbərinə görə, ABŞ və Hindistan arasında əsas sürtüşmə mənbələrindən biri iyun ayında Trampın Modi ilə mübahisəli telefon danışığında may ayında Hindistan və Pakistan arasında yaşanan hərbi münaqişə zamanı atəşkəsə vasitəçilik etdiyi iddiasından mənbələnir.
Tramp dəfələrlə bəyan edib ki, o, münaqişəni dayandırıb və hər iki tərəfə kommersiya təzyiqi tətbiq etməklə həllə nail olub. Lakin Hindistan bu açıqlamanı qəti şəkildə rədd edərək, atəşkəsin Yeni Dehli ilə İslamabad arasında birbaşa danışıqların nəticəsi olduğunu və heç bir kənar vasitəçiliyin olmadığını vurğulayır.
Pakistan isə nüvə silahına malik rəqiblər arasında gərginliyi azaltmaq səylərinə görə Trampı Nobel Sülh Mükafatına namizəd göstərib.
Xəbərdə Trampın qlobal diplomatiyadakı rolunun tanınması üçün daha geniş ambisiyalarına diqqət çəkilir. Buna dünya miqyasındakı sülh səylərinin təqdiri olaraq Nobel Sülh Mükafatına namizəd göstərilmə istəi də daxil edilir.
Tramp həmçinin Hindistanın Rusiya neftini almağa davam etməsini Qərbin Moskvaya qarşı sanksiyalarını zəiflədən amil kimi göstərərək bəzi Hindistan məhsullarına 50 faizlik gömrük rüsumları tətbiq edib.
Buna cavab olaraq Modi Hindistanın iqtisadi özünü təmin etmək və yerli istehsala sadiqliyini vurğulayaraq, vətəndaşları yerli məhsulları seçməyə çağırıb.
Hindistanın Çin və Rusiya ilə yaxınlaşması
Bu gərginliklər fonunda Hindistan ŞƏT-in nüfuzlu üzvləri olan Çin və Rusiya ilə münasibətlərini gücləndirməyə çalışır.
Tiencin sammitində Modi və Çin sədri Si Cinpin konstruktiv dialoq aparıblar. Si regional sabitliyi təşviq etmək üçün "əjdaha və fil" arasında əməkdaşlığın vacibliyini vurğulayıb.
Modi Hindistanın ticarət, investisiyaların genişləndirilməsi və regional problemlərin birgə həllinə diqqət yetirərək Çin ilə münasibətləri inkişaf etdirmək öhdəliyini bir daha təkrarlayıb.
Modi və Putin həmin zamanda Vaşinqtonun Yeni Dehliyə tarif təzyiqinə baxmayaraq, etimad və əməkdaşlığı vurğulayaraq, yaxın ikitərəfli münasibətləri bir daha təsdiqləyiblər.
Hindistan müdafiə sahəsində əməkdaşlığı və iqtisadi tərəfdaşlığı vurğulayaraq Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığı qoruyur. Müdafiə ticarəti və təchizat zəncirlərindəki çətinliklərə baxmayaraq, Hindistan həm Qərb, həm də qeyri-Qərb gücləri ilə münasibətlərini balanslaşdırmağa çalışır.
Modi yeddi ildə ilk dəfə Çinə səfər edərək Türkiyə, İran, Pakistan, Yaxın Şərq və digər Asiya ölkələrinin liderlərinin də iştirak etdiyi iki günlük ŞƏT sammitində iştirak etmişdir.
Sammit Qlobal Cənubun güclü birlik nümayişi kimi qiymətləndirilir.
