ABŞ prezidenti Donald Tramp və Rusiya prezidenti Vladimir Putin arasında çoxdan gözlənilən sammit səmimi qarşılanma və ABŞ-ın Alyaskadakı hərbi bazasında reaktiv paradla başlayıb, lakin avqustun 15-də Rusiya-Ukrayna müharibəsinə son qoyulması ilə bağlı razılığın əldə olunmaması ilə yekunlaşıb.
Ankorikdəki "Elmendorf-Richardson" birgə bazasında təxminən iki saat yarım davam edən danışıqlardan sonra iki lider birgə mətbuat konfransı keçiriblər, lakin jurnalistlər suallarını verə bilməyiblər.
"Biz son dərəcə məhsuldar görüş keçirdik və bir çox məsələlərdə razılığa gəldik, yalnız bir neçəsi qaldı" deyə bildirən Trump "Hələ orada deyilik, lakin oraya çatmaq üçün çox yaxşı şansımız var" deyib.
2022-ci ilin əvvəlindən Ukraynaya hücum əmri verdiyi üçün Qərb müttəfiqləri tərəfindən kənara atılan Putin ABŞ-a qəbul olunduğu üçün Trampa təşəkkür edib və gülümsəyərək növbəti görüşün Moskvada keçirilə biləcəyinə eyham vurub.
Sammitin əsas məqamları:
Tramp-Putin münasibətlərini vurğulayan səmimi qarşılanma: Putin qırmızı xalça ilə qarşılanıb və Trampın prezident limuzinində uçuş-enmə zolağından zirvə binasına aparılıb. Hər iki lider orada Trampın adından dövlət katibi və milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Marko Rubio və xüsusi nümayəndə Stiv Vitkoff, Putinin adından isə xarici işlər naziri Sergey Lavrov və milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Yuri Uşakov müşayiət edib.
Görüşdən sonra ilk çıxışında Putin ABŞ, Rusiya və keçmiş Sovet İttifaqı arasında tarixi əlaqələri yüksək qiymətləndirərək, iki ölkənin İkinci Dünya Müharibəsi zamanı birgə həyata keçirdiyi əməliyyatları xatırladıb. Putin həmçinin bəyan edib ki, ABŞ və Rusiyanın ortaq dəyərləri var, bu ifadə Rusiya rəsmiləri tərəfindən Trampa və komandasına təsir etmək istəyərkən tez-tez istifadə olunur.
Putin Trampın 2020-ci il seçkilərində qalib gəlsəydi, Ukrayna müharibəsinin başlamayacağını tez-tez söyləməsinə işarə edib. "Düşünürəm ki, bu, doğru ola bilər", - Rusiya lideri bildirib. Bununla belə, demokrat Co Bayden seçilməsəydi, Moskvanın Ukraynaya fərqli münasibət göstərəcəyini göstərən heç bir sübut yoxdur.
Görüşdən sonra verdiyi açıqlamada ABŞ prezidenti Tramp irəliləyişin əldə edildiyini desə də, heç bir razılığın əldə olunmadığını etiraf edib. Prezident Tramp Putini Ukrayna ilə atəşkəsə razı salmağa və ya heç olmasa Rusiyanı bu məsələ ilə bağlı danışıqlara başlamaq öhdəliyinə götürməyə ümid edirdi. Bununla belə, Tramp “Hələ orada deyilik” deyib və Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski və NATO liderləri ilə növbəti addımları müzakirə edəcəyini bildirib.
“Məhsuldar görüş”
Tramp deyib ki, o və Putin münaqişəyə son qoymaq məqsədinə doğru əhəmiyyətli irəliləyiş əldə ediblər, lakin bunun nə demək olduğunu açıqlamayıb və etiraf edib ki, onlar Rusiya lideri ilə böyük fikir ayrılıqlarını həll edə bilməyiblər.
Tramp deyib: “Düşünürəm ki, çox məhsuldar bir görüş keçirdik. Hələ tam orada deyilik, amma irəliləyiş əldə etdik. Yəni, razılaşma imzalanana qədər heç bir razılaşma yoxdur".
"Fox News" telekanalından Sean Hannity ilə sonrakı müsahibəsində Tramp Putinlə görüşü ilə bağlı heç bir təfərrüat paylaşmayıb.
Qeyd edək ki, diplomatik irəliləyişin ləng olması ilə vaxt Putinin xeyrinə işləyir. Müharibəyə son qoymaq üçün uzun sürən diplomatik səylər fonunda vaxtın Moskvanın tərəfində olması 3,5 il davam edən münaqişədə sayca üstün olan Rusiya qoşunlarına Ukraynanın müdafiə xəttini tədricən aşmaq üstünlüyü verir.
Putin ABŞ ərazisində “azad dünyanın lideri” tərəfindən səmimi qarşılandı, lakin bir neçə saat sonra nə müzakirə etdikləri, atəşkəsin daha yaxın olub-olmaması və ya növbəti addımların nə olacağı barədə heç bir məlumat vermədən getdi.
Putin Trampı danışıqların “dost” tonuna görə tərifləyib və ona “Rusiyanın öz milli maraqlarının olduğunu başa düşdüyünə” görə təşəkkür edib. Digər tərəfdən, Tramp Moskvanın hücumlarında mülki şəxslərin öldürülməsi ilə bağlı heç bir açıqlama verməyib.
Putin deyib ki, Moskva və Vaşinqton Soyuq Müharibədən bəri ən aşağı səviyyədə davam edən münasibətlərdə “yeni səhifə açmalıdır”.
Qırmızı xalça
Putinin son 10 ildən sonra ilk dəfə ABŞ-da səfərdə olması Rusiya rəsmiləri tərəfindən Moskvanın artıq qlobal səhnədə təcrid edilmiş olmadığına işarə kimi qiymətləndirilib. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova sosial mediada Qərb mediasının “ağlını itirmək ərəfəsinə” gələcəyini bildirib.
Zaxarova "Üç il Rusiyanın təcrid olunmasından danışdılar və bu gün Rusiya prezidentini qarşılamaq üçün ABŞ-da qırmızı xalçanın salındığını gördülər" deyib.
Heç bir təfərrüat yox idi, heç bir sual da verilmədi. Hər iki lider danışıqları “məhsuldar” adlandırsalar da, konkret nailiyyətlərin açıqlanmaması diqqət çəkib.
Mətbuat konfransı 15 dəqiqədən az davam edib və əsasən standart diplomatik ifadələrdən ibarət bəyanatlarla yekunlaşıb; Ukrayna müharibəsi ilə bağlı əvvəlki bəyanatlardan başqa heç bir konkret nəticə və əlavə izahat verilməyib.
Tramp ikinci səlahiyyət müddətində dünya liderləri qarşısında jurnalistlərin suallarından yayınmağı vərdiş etmişdi, lakin narazılığının ən bariz əlaməti olaraq suallara cavab vermək planlarını qəfil kəsib.
Sammitə gedərkən Tramp danışıqların 25% uğursuzluq şansı olduğunu düşündüyünü və görüşün “yaxşı görüş” olacağını bildirib. O, həmçinin işlərin yaxşı getdiyi təqdirdə Zelenskini üçtərəfli görüş keçirmək üçün Alyaskaya dəvət etmək ideyasını da irəli sürüb. Bununla belə, hadisələrin gələcək gedişatı qeyri-müəyyən olaraq qalır.
