Keçən həftə Türkiyə Hərbi Dəniz Qüvvələrinin döyüş gəmiləri İstanbul boğazından keçərkən prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan ölkənin donanmasını alqışlayıb və "Mavi Vətən" doktrinasını dəniz müdafiəsinin mərkəzinə yerləşdirən gələcək yol xəritəsini açıqlayıb.
Dənizçilik mərasimi Türkiyənin aparıcı aviasiya və texnologiya festivalı olan TEKNOFEST-in adətən mülki və hərbi innovasiyalar və pilotsuz uçuş aparatları sərgiləri ilə bağlı üç günlük tədbirlərin bir hissəsi idi.
Lakin bu dəfə festival fərqli xarakter aldı.
Tammiqyaslı dəniz keçid mərasimini əhatə etməsi və rəsmi Ankaranın xüsusilə Egey, Qara dəniz və Şərqi Aralıq dənizi olmaqla öz ətrafındakı dənizlərdəki suverenliyini vurğulayan denizçilik strategiyası bu hadisəni birbaşa "Mavi Vətən" doktrinası ilə əlaqələndirdi.
Donanmada Türkiyənin ən qabaqcıl dəniz platformalarından bəziləri yer aldı: Türkiyənin flaqman amfibiya hücum gəmisi "TCG Anadolu", Türkiyə hökuməti tərəfindən alınan və Mustafa Kamal Atatürkə hədiyyə edilən və son illərdə milli miras simvolu kimi xidmət etmək üçün bərpa edilən tarixi "TCG Savarona", "TCG Oruçreis", "TCG İstanbul", "TCG Heybeliada", "TCG Kalkan", "TCG Alanya", "TCG Sancaktar" və "TCG Hızırreis" sualtı gəmisi.
Donanma Yavuz Sultan Səlim körpüsündən Dolmabağçaya doğru irəliləyərkən Boğazın hər iki sahilində türk bayraqları dalğalandıran insanlar düzülüb. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və xanımı Əminə Ərdoğan mərasimi Dolmabağça Prezident Ofisindən izləyiblər.
Gəmilərin keçidi Türkiyənin yaxın tarixinin ən mühüm dəniz mərasimlərindən birini təşkil etdi.
Mərasimin arxasındakı strateji mesaj
Bayraqlar və salamlardan başqa, mərasimin səhnələşdirilməsi sadəcə bir nümayiş deyildi. Rəsmi Ankara TEKNOFEST-i "Mavi Vətən" doktrinası ilə əlaqələndirərək, dəniz suverenliyini öz milli iradəsinin mərkəzinə qoydu. Doktrina Türkiyənin Egey, Qara dəniz və Şərqi Aralıq dənizindəki hüquqlarını müdafiə edir. Onun məqsədi hədəf bəyanı olduğu qədər çəkindirmə və hüquqi mövqe kimi görünür.
Beynəlxalq hüquq və təhlükəsizlik üzrə ekspert Prof.Dr.Mesut Hakkı Caşın mərasimi “niyyət bəyanı” kimi qiymətləndirib.
M.Caşın dəniz keçidinin vaxtının təsadüfi olmadığını vurğulayıb.
26 avqust həm 1071-ci ildə Malazgirt döyüşünü, həm də 30 Avqust Zəfərini təmsil edir. Keçmiş qələbələri indiki strategiya ilə əlaqələndirən prezident Ərdoğan o həftənin əvvəlində Malazgirtdə etdiyi çıxışda “Qılınc qınından çıxarılsa, qələmə və sözə yer qalmayacaq” demişdi.
M.Caşın "TRT World"ə açıqlamasında "26 avqustda tədbirin keçirilməsi çox simvolik idi. Atatürkün "Ordular, ilk hədəfiniz Aralıq dənizidir!" Burada əks-səda doğuran “Mavi Vətən” doktrinası bu baxışın bir əsrlik davamıdır” deyib.
“Mavi Vətən”in təməlində qabiliyyət yatır. Türkiyənin ilk amfibiya hücum gəmisi və bu günə qədər ən böyük dəniz platforması olan “TCG Anadolu”nun istismara verilməsi bu mesajın əsasını təşkil edir.
"Mavi Vətən" doktrinasının baş memarı, təqaüdçü kontr-admiral Cihat Yaycı gəminin rolunu azaltmaq cəhdlərini rədd etdi.
C.Yaycı "TRT Worl"ə verdiyi açıqlamada ""TCG Anadolu" bəzilərinin iddia etdiyi kimi, sadəcə desant gəmisi deyil. Bu, çoxməqsədli amfibiya hücum gəmisidir, faktiki olaraq üzən bazadır. Quru qüvvələri, tanklar, dəniz piyadaları, SİHA, PUA, helikopterlər və təmin edildiyi zaman isə şaquli uçuş həyata keçirə bilən təyyarələri daşıyır. Quru, hava və dəniz gücünü tək platformada birləşdirir" deyib.
O, əlavə edib ki, bu qabiliyyətin Türkiyəni NATO daxilində seçkin bir mövqeyə yüksəltdiyini müdafiə edərək, "32 NATO üzvündən yalnız altısı həqiqi güc proqnozlaşdırma qabiliyyətinə malikdir. "TCG Anadolu" ilə Türkiyə bu müstəsna qrupa qoşulur.
Mütləq suverenlik
Mərasim həm də hüquqi mesaj verdi. Donanmanı İstanbul Boğazından keçirməklə rəsmi Ankara Boğazlarla bağlı 1936-cı il Montrö Konvensiyası ilə təmin edilmiş Türk boğazları üzərindəki suverenliyini möhkəmləndirdi.
M.Caşın bunun boş bir jest olmadığını vurğulayır: "Bu, Boğazlarla bağlı 1936-cı il Montrö Konvensiyasına uyğun olaraq Türkiyənin Boğaziçi və Çanaqqala boğazları üzərində mütləq suverenliyini təsdiqlədi. Rusiya-Ukrayna münaqişəsi kontekstində daha geniş NATO-Rusiya gərginliyinin qarşısını alarkən Türkiyənin sabitlik təmin edən güc rolunu vurğulayır".
C.Yaycı belə bir güc nümayişini mümkün edən müdafiə sənayesini də eyni dərəcədə vurğulayır.
Cəmi on il əvvəl Hərbi Dəniz Qüvvələri hərbi gəmilər, texniki xidmət və silahlar üçün xarici təchizatçılardan asılı idi. Hazırda Türkiyə yerli MİLGEM gəmiqayırma layihəsi sayəsində yerli korvetlər, freqatlar, hətta qabaqcıl radar, sonar və raket sistemləri istehsal edir.
C.Yaycının sözlərinə görə, Türkiyə Hərbi Dəniz Qüvvələri onilliklər ərzində toplanmış təcrübə ilə milli və yerli müdafiə sənayesi strategiyamız sayəsində hazırda son dərəcə əhəmiyyətli mövqeyə çatıb.
Atatürkün bərpa edilmiş yaxtası Savaronanın Anadolu və İstanbul kimi ən müasir gəmilərlə yanaşı üzməsi simvolik olaraq Türkiyənin quruluş anını müasir hədəfləri ilə birləşdirdi.
Professor Caşının şərh etdiyi kimi, mərasim "sadəcə bir mərasim deyil, həm də Türkiyənin Aralıq dənizi, Egey və Qara dənizlərdə öz hüquq və mənafelərini qoruyacağının bəyanı idi".
C.Yaycı isə bu fikri daha geniş mənada təkrarlayır: “Keçmişdən gələcəyə Türkiyə qoruyan, çəkindirən və ruhlandıran bir ümid donanması qurur”.
