Qərb mediası İsraildən niyə üz döndərməyə başladı?
Qərb mediası uzun illər ərzində İsrail haqqında əsasən sabit bir narrativ saxlayıb, bu ölkənin təhlükəsizlik narahatlıqlarını və özünümüdafiə hüququnu ön planda tutub, eyni zamanda fələstinlilərin əziyyətlərini öz xəbərlərindən kənarda saxlayıb.
2023-cü ilin 7 oktyabrından bəri İsrailin hərbi kampaniyasında 77.000-dən 109.000-ə qədər fələstinli mülki şəxsin öldüyü barədə hesabatlara baxmayaraq, bu nəşrlər yalnız son zamanlar İsrailin müharibə zamanı əxlaqsızlığını nəzərə almağa və onun hərbi əməliyyatlarına uzun müddətdir davam edən dəstəklərini geri çəkməyə başlayıblar.
May ayının ortalarında “Financial Times” və “The Economist” İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun müharibə planı və rəsmi Vaşinqtonun müdaxilə etməkdə tərəddüdünü sərt şəkildə tənqid atəşinə tutan məqalələr dərc ediblər.
“The New York Times” qəzetinin köşə yazarı Tomas Fridman nə vaxtdır İsrail tərəfdarı olmasına baxmayaraq, indi belə yazır: “Bu İsrail hökuməti bizim müttəfiqimiz deyil və o, regionda ABŞ-ın maraqlarını zəiflətməkdədir”.
“Financial Times” qəzeti “Qərbin Qəzza ilə bağlı utancverici səssizliyi” deyə qınayıb, “The Atlantic” isə Netanyahu tərəfindən vəd edilən “tam qələbə”ni fələstinlilərin etnik təmizləməsi ilə əlaqələndirib.
“The Economist” müharibənin bitməli olduğunu bəyan edib və prezident Donald Trampı atəşkəsə məcbur etməyə çağırıb.
Dünyanın əsas media qurumlarının İsraili tənqid edən kəskin şərhləri nəyi göstərir? Bu, İsrail ətrafında beynəlxalq diskursda fundamental bir dəyişiklik işarəsidirmi?
“Netanyahu bizim dostumuz deyil”
Qərb mediasında İsrailə dair son nəzərə çarpan dəyişiklik təsadüfi görünmür. Bu dəyişikliklər Ağ Ev ilə Netanyahu arasında Qəzza strategiyası və İran məsələsində ictimai fikir ayrılıqları, İsrailin hərbi əməliyyatlarının hərbi cəhətdən dayandığı və siyasi cəhətdən əks-təsir göstərdiyinə dair sübutlarla paralel olaraq baş verir. İsraillilərin 60 faizindən çoxu yeni quru əməliyyatına qarşı çıxır və ehtiyat çağırışlarına cavab vermir. Mülki ölümlərin artması ilə redaksiya məqalələri xəbərdarlıq edir ki, İsrailin Qəzzaya davam edən hücumu soyqırıma çevrilir.
BBC-nin sorğulara görə, amerikalıların yalnız 46 faizi indi İsraili dəstəkləyir, bu, son 25 ildə ən aşağı göstəricidir. Fələstinlilərə dəstək isə 33 faizə çatıb.
Netanyahu ilə Tramp administrasiyası arasında artan gərginlik Şalom Lipnerin “Foreign Policy”də dərc olunan məqaləsində ətraflı izah edilib. Məqalədə İsrail baş nazirinin Vaşinqtonda siyasi manevr imkanlarının ciddi şəkildə məhdudlaşdırıldığı yazılır. ABŞ prezidentinin Yaxın Şərq turunda İsrailə getməməsi də buna bir sübutdur.
Tomas Fridman “The New York Times”dan birbaşa prezident Donald Trampa müraciət edərək deyir: “Bu İsrail hökuməti regionda ABŞ-ın əsas maraqlarını təhdid edən şəkildə davranır. Netanyahu bizim dostumuz deyil. Onun prioriteti sülh deyil, İordan çayının Qərb sahilinin ilhaqı, Qəzzadan fələstinlilərin çıxarılması və orada İsrail məskənlərinin qurulmasıdır”.
Media dəyişiklik yalnız siyasi səbəblərlə deyil, həm də hərbi çətinliklərlə əlaqədardır.
2025-ci ilin may ayında Yəmənin bir raketi İsrailin ABŞ istehsalı olan THAAD müdafiə sistemindən keçərək Ben Qurion hava limanının bağlanmasına və bütün uçuşların dayanmasına səbəb oldu. Bu, ABŞ tərəfindən təmin edilən raket qalxanında gözlənilməz zəifliyi ortaya çıxardı. Üstəlik, 3 döyüş təyyarəsi və 7 “Reaper” dronunun itməsi təhlükəni daha da artırdı. Bu uğursuzluqlar rəsmi Vaşinqtonun regiondakı maraqlarını zəiflədir və İsrailin müharibəsini yenidən nəzərdən keçirməyi tələb edir.
CNN-in keçmiş beynəlxalq müxbiri, Beynəlxalq Yardım, Yardım və Yardım Şəbəkəsinin (İNARA) qurucusu Arva Damon hesab edir ki, Qərb mediasının İsrailə yanaşmasında hazırkı dəyişiklik 2003-cü ildən sonrakı İraq əhatəsinin tanış bir nümunəsini xatırladır.
“TRT World”ə müsahibəsində A.Damon deyib: “Bu, 11 sentyabrdan sonra gördüyümüzə bənzəyir. O zaman Qərb media orqanları Buş administrasiyasının müharibə qatarına minmişdi. Sonra ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi İraq işğalını daha çox tənqid etməyə və administrasiyanın təqdim etdiyi narrativin şahid olduqları ilə uyğun gəlmədiyini sorğulamağa başladılar. Eyni nümunə Qəzzada daha yavaş şəkildə baş verdi. Çünki xarici jurnalistlər İsrail tərəfindən oradan kənarda saxlanılır, sadəcə yerli şahidlər var ki, bəzən onlara da çox etibar etmək olmur. Ona görə də İsrail-Qəzza məsələsində bu dəyişiklik daha uzun çəkir. İnanılmaz işlər görən fələstinli jurnalistlərlə çalışmaq lazımdır.”
