Een belangrijk wetenschappelijk rapport dat deze week is uitgebracht, slaat alarm over chemische vervuiling en beschrijft het als een crisis op planetaire schaal, vergelijkbaar met klimaatverandering.

Het rapport, in opdracht van Deep Science Ventures (DSV), een onderzoeks- en innovatiegroep die zich richt op het aanpakken van wereldwijde uitdagingen met wetenschappelijk gedreven oplossingen, benadrukt de groeiende dreiging van zogenaamde 'nieuwe entiteiten'—de miljoenen synthetische chemicaliën die door industriële activiteiten, landbouw en consumentenproducten in het milieu terechtkomen.

Wetenschappers stellen dat deze stoffen, variërend van plastics en pesticiden tot vlamvertragers en PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen), steeds vaker worden aangetroffen in ecosystemen, drinkwater, bodem, lucht en zelfs in regen.

Veel van deze chemicaliën zijn persistent, bioaccumulerend en giftig, en ze zijn nu zo wijdverspreid dat ze een zogenaamde 'planetaire grens' hebben overschreden—een wetenschappelijke drempel waarbuiten milieustabiliteit niet langer kan worden gegarandeerd.

“Misschien denken mensen dat wanneer je over straat loopt en de lucht inademt, je water drinkt, je eten eet, je persoonlijke verzorgingsproducten, je shampoo, schoonmaakmiddelen voor je huis en het meubilair in je huis gebruikt, dat er veel kennis en zorgvuldigheid is besteed aan de chemische veiligheid van deze producten”, vertelde Harry Macpherson, senior klimaatmedewerker bij DSV, aan The Guardian.

“Maar dat is echt niet het geval.”

De omvang van het probleem is enorm.

Meer dan 100 miljoen synthetische verbindingen zijn geregistreerd, waarvan naar schatting 40.000 tot 350.000 momenteel commercieel worden gebruikt. Deze stoffen zijn grotendeels ongereguleerd of onvoldoende getest, terwijl er nieuwe stoffen op de markt komen in een tempo dat veiligheidsinstanties niet kunnen bijhouden.

Ondertussen worden wereldwijd meer dan 3600 synthetische chemicaliën uit voedselcontactmaterialen in menselijke lichamen aangetroffen.

Onderzoek heeft een verband gelegd tussen blootstelling aan lage doses chemicaliën en een hele reeks gezondheidsproblemen, waaronder kanker, onvruchtbaarheid, stofwisselingsziekten, ontwikkelingsstoornissen en immuunstoornissen.

Wat de zaak nog ingewikkelder maakt, is dat traditionele toxicologische modellen vaak de subtiele maar ernstige effecten over het hoofd zien die bepaalde chemische stoffen, zoals hormoonontregelaars, zelfs in zeer kleine concentraties kunnen veroorzaken.

PFAS, soms 'eeuwige chemicaliën' genoemd, vormen een bijzondere zorg.

Deze stoffen, die veel voorkomen in antiaanbakpannen, voedselverpakkingen, kleding en blusschuim, breken zo langzaam af dat ze nu detecteerbaar zijn in bijna elke geteste mens, evenals in regenwater over de hele wereld.

Wetenschappers stellen dat op veel plaatsen de PFAS-niveaus in het milieu nu de veiligheidsdrempels overschrijden die door gezondheidsinstanties zijn vastgesteld.

Ondanks deze duidelijke gevaren heeft de crisis van chemische vervuiling slechts een fractie van de publieke aandacht en financiering gekregen die aan klimaatverandering wordt besteed.

Het rapport van DSV merkt op dat onderzoek naar chemische veiligheid slechts 0,1% uitmaakt van wat wordt uitgegeven aan klimaatoplossingen, hoewel de gevolgen even catastrofaal kunnen zijn.

De auteurs van het rapport roepen op tot een dringende wereldwijde reactie, waaronder strengere regelgeving, wereldwijde limieten voor de productie van schadelijke chemicaliën en een grootschalige verschuiving naar ‘safe-by-design’-materialen die op natuurlijke wijze afbreken en zich niet ophopen in ecosystemen of het menselijk lichaam.

In de tussentijd kunnen consumenten een rol spelen door veiliger producten te eisen, het vermijden van artikelen gemaakt met schadelijke plastics of synthetische toevoegingen, en het ondersteunen van wetgeving die meer transparantie en verantwoordelijkheid in de chemische productie verplicht stelt.