De feestelijke opening van het academisch jaar is maandag in meerdere Nederlandse universiteitssteden verstoord door pro-Palestijnse demonstranten. In Enschede, Eindhoven en Amsterdam werden toespraken van rectoren en politici onderbroken door studenten en actievoerders die protesteerden tegen de bezuinigingen op het onderwijs én de Nederlandse houding tegenover Israël.

Enschede: protest tegen bezuinigingen en Israël-beleid

Demissionair premier Dick Schoof opende samen met Hogeschool Saxion en de Universiteit Twente het academisch jaar in Enschede. Zijn toespraak werd herhaaldelijk onderbroken door demonstranten die leuzen riepen tegen de aangekondigde onderwijsbezuinigingen en tegen de Nederlandse steun aan Israël. Een actievoerder riep “nee tegen bezuinigingen”, terwijl een ander een Palestijnse vlag omhoog hield en “nooit meer fascisme” scandeerde.

Na een eerste onderbreking kregen de betogers spreektijd aangeboden, maar bij een tweede verstoring greep de beveiliging in en werden twee demonstranten de zaal uitgezet. Ook enkele hoogleraren en onderzoekers protesteerden op een andere manier: door lege stoelen achter te laten of niet mee te lopen in de officiële optocht, uit onvrede over de reorganisaties en bezuinigingen.

Schoof ging kort in op de acties en benadrukte dat hij blij is dat mensen hun stem laten horen. “Ik luister, maar zou dat ook omgekeerd zeer waarderen,” zei hij, waarna hij zijn lezing hervatte.

Eindhoven: Brekelmans “bloed aan zijn handen”

Ook in Eindhoven, waar demissionair defensieminister Ruben Brekelmans sprak op de Technische Universiteit, werd de ceremonie verstoord. Pro-Palestijnse actievoerders beschuldigden hem en de regering van medeplichtigheid aan het Israëlische optreden in Gaza. Een van hen riep dat Brekelmans “bloed aan zijn handen” heeft.

De minister reageerde met een oproep om “in gesprek te blijven en niet tegen elkaar te schreeuwen”. Volgens hem hebben zulke harde woorden impact op politici en hun families en kunnen ze ertoe leiden dat mensen afhaken. Ondanks de onderbrekingen kon Brekelmans zijn toespraak afmaken, nadat enkele actievoerders door de politie waren verwijderd.

Amsterdam: opening voortijdig beëindigd

De heftigste confrontatie vond plaats in Amsterdam, waar de Universiteit van Amsterdam (UvA) de opening in de Lutherse Kerk uiteindelijk moest annuleren. Direct na de speech van rector magnificus Peter-Paul Verbeek namen vijf studenten het woord. Ze riepen de universiteit op om alle banden met Israëlische academische instellingen te verbreken en wezen op de duizenden slachtoffers in Gaza.

Hoewel de presentator de studenten kort de ruimte gaf om hun punt te maken, bleven ze leuzen roepen. Een deel van het publiek steunde de demonstranten en riep mee “free, free Palestine”, terwijl er rode flyers vanaf het balkon werden gegooid. Andere aanwezigen uitten hun ergernis en riepen dat de betogers moesten ophouden.

Toen de studenten weigerden de zaal te verlaten, besloot de UvA de rest van de opening af te blazen. Dat was opvallend, omdat Verbeek in zijn toespraak kort daarvoor nog had benadrukt dat de universiteit een veilige plek moet zijn voor álle studenten en medewerkers, met bijzondere aandacht voor de Joodse gemeenschap die zich steeds vaker geïntimideerd voelt.

De actiegroep Amsterdam Encampment eiste de verantwoordelijkheid voor de actie op. Zij willen dat de UvA niet alleen nieuwe samenwerkingen met Israëlische instellingen stopt – zoals de universiteit in juni aankondigde – maar ook bestaande uitwisselingen, onder meer met de Universiteit van Tel Aviv, beëindigt.

Kaag: “Sta op tegen ontmenselijking”

Bij de opening van het academisch jaar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam verliep de bijeenkomst zonder incidenten. Oud-minister en huidig VN-functionaris Sigrid Kaag riep daar op om “op te staan tegen krachten die medemenselijkheid en burgerschap kapotmaken”. Ze verwees expliciet naar Israël en Gaza en benadrukte dat stilzwijgen uiteindelijk leidt tot medeplichtigheid.