Katika hali ya kuongezeka kwa mvutano wa Mashariki ya Kati, Israel ilianzisha mashambulizi makubwa ya kijeshi dhidi ya Iran katika saa za mapema za Juni 13, ikilenga miundombinu ya nyuklia na kijeshi.
Hivi ndivyo matukio yalivyotokea:
10:00 PM GMT — Israel Yazindua Mashambulizi
Israel ilianza mfululizo wa mashambulizi ya anga dhidi ya Iran ikitumia zaidi ya ndege 100, zikiwemo F-35 za kisasa zisizoweza kugunduliwa kwa urahisi.
Malengo yalijumuisha:
Kituo cha Nyuklia cha Natanz (Mkoa wa Isfahan): Eneo kuu la kurutubisha uranium lililengwa kwa silaha za usahihi wa hali ya juu.
Kambi za Kijeshi Tehran: Mashambulizi yalilenga vituo vya amri vya IRGC na maeneo ya makazi yanayohusishwa na makamanda waandamizi.
10:30 PM GMT — Vifo vya Watu Mashuhuri Vyaripotiwa
Vyombo vya habari vya serikali ya Iran vilithibitisha vifo vya viongozi wakuu wa kijeshi na kisayansi:
Meja Jenerali Mohammad Bagheri, Mkuu wa Vikosi vya Wanajeshi, Jenerali Hossein Salami, Kamanda wa IRGC, na Jenerali Gholam Ali Rashid, mkuu wa makao makuu ya kati ya jeshi la Iran, waliripotiwa kuuawa katika shambulizi kwenye jengo moja mjini Tehran.
Wanasayansi sita wa nyuklia, wakiwemo Fereydoon Abbasi, Mohammad Mehdi Tehranchi, Abdolhamid Minouchehr, Ahmadreza Zolfaghari, Amirhossein Feqhi na Khalil Motalleblizadeh, waliuawa katika mashambulizi karibu na vituo vya kurutubisha uranium.
11:00 PM GMT — Majibu ya Awali ya Iran
Mamlaka za Tehran zilifunga uwanja mkuu wa ndege wa kijeshi wa jiji na kuamsha mifumo ya ulinzi wa anga.
Kiongozi Mkuu wa Iran, Ali Khamenei, aliahidi kulipiza kisasi kwa shambulizi hilo la kijeshi.
"Kwa uhalifu huu, utawala wa Kizayuni umejiwekea hatima chungu na ya maumivu, na hakika utapokea adhabu yake," alisema Khamenei katika taarifa.
Wimbi dogo la droni za Iran lilizinduliwa kuelekea Israel, likionyesha mwanzo wa mashambulizi ya kulipiza kisasi.
00:00 AM GMT — Hotuba ya Kitaifa ya Netanyahu
Waziri Mkuu wa Israel, Benjamin Netanyahu, alithibitisha mashambulizi hayo katika hotuba ya televisheni, akiyaita "shambulizi la kujihami" dhidi ya tishio la nyuklia lililokuwa karibu.
Alidai kuwa Iran ilikuwa "miezi michache tu" kutoka kutengeneza silaha ya nyuklia na akaahidi operesheni itaendelea "kwa muda wote utakaohitajika."
Jeshi la Israel lilitoa taarifa za kijasusi zikionyesha kuwa Iran ilikuwa ikirutubisha uranium hadi asilimia 60 tangu Oktoba 2023 na kuendeleza vipengele muhimu vya silaha za nyuklia.
00:00–01:00 AM GMT — Milipuko Kote Iran
Milipuko mingi iliripotiwa kote Tehran, huku moto ukionekana karibu na kituo cha Natanz na kituo cha maji mazito cha Khondab.
Baadhi ya maeneo ya raia yalipata uharibifu.
01:00 AM GMT — Majibu ya Marekani na Kimataifa
Marekani: Wizara ya Mambo ya Nje ilithibitisha kuwa iliarifiwa mapema lakini haikushiriki. Waziri wa Mambo ya Nje Marco Rubio alisisitiza lengo la Marekani la kulinda wanajeshi wake. Trump alisema, "Iran haiwezi kuwa na silaha ya nyuklia," bila kuunga mkono mashambulizi hayo.
Mamlaka ya Bahari ya Uingereza (UKMTO): Ilionya meli za kibiashara kuhusu hatari iliyoongezeka katika Mlango wa Hormuz na Ghuba ya Oman.
02:00 AM GMT — Iran Yaashiria Kuongezeka kwa Mashambulizi
Afisa wa kijeshi wa Iran aliiambia televisheni ya serikali kuwa "majibu makali" yanayohusisha makombora ya masafa marefu yanazingatiwa.
Kambi kote Iran ziliwekwa katika hali ya tahadhari ya juu. Tathmini za awali zilionyesha shughuli za ‘centrifuge’ katika Natanz zilisitishwa, ingawa kiwango kamili cha uharibifu hakijulikani.
03:00 AM GMT — Operesheni za Israeli Zinaendelea
Mashambulizi ya anga ya Israeli yaliendelea, yakilenga maeneo ya makombora ya Iran na vituo vya vifaa.
Jeshi la Israeli lilifuatilia harakati za droni za kulipiza kisasi na kujiandaa na mifumo ya ulinzi wa makombora.
03:00–06:00 AM GMT — Mashambulizi ya Droni za Iran
Iran ilizindua zaidi ya droni 100 kuelekea eneo la Israeli.
Nyingi ziliharibiwa angani, baadhi zikagunduliwa juu ya Iraq. Kiwango cha mashambulizi ya droni yaliyofanikiwa hakijulikani.
04:00 AM GMT — Athari za Kanda
IAEA ilibainisha kuwa mashambulizi yalifanyika siku moja baada ya azimio lake la Juni 12 la kuikosoa Iran kwa kuzuia ukaguzi wa nyuklia.
Jeshi la Marekani liliunda kikosi cha majibu ya haraka katika Mashariki ya Kati kujiandaa kwa uwezekano wa kuwaondoa wafanyakazi.
05:00 AM GMT — Anga Yafungwa
Ndege ziliondolewa katika anga juu ya Israeli, Iran, Iraq na Jordan baada ya Israeli kuzindua mashambulizi dhidi ya malengo nchini Iran.
05:30 AM GMT – IAEA Yathibitisha Hakuna Mionzi Iliyovuja
IAEA ilithibitisha kuwa vituo vya Natanz na Fordow havikuonyesha "ongezeko la mionzi" na kwamba kituo cha nguvu cha Bushehr hakikuharibiwa, hivyo kuondoa hofu ya ajali ya nyuklia.
06:00–07:00 GMT – Droni Zazuiwa
Jeshi la Jordan lilisema lilizuia droni na makombora yaliyokuwa yamevamia anga ya ufalme huo.
Jeshi la Israeli lilisema liliharibu 'kadhaa' ya rada na vizindua makombora katika mashambulizi yake dhidi ya Iran.
07:00 AM GMT – Iran Yasema "Hakuna Mipaka" Katika Kulipiza Kisasi
Jeshi la Iran lilisema hakuna "mipaka" katika majibu yao kwa Israeli baada ya mashambulizi yake yenye maafa.
"Sasa kwamba utawala wa kigaidi unaokalia Al-Quds (Jerusalem) umevuka mistari yote mekundu... (hakuna) mipaka katika kujibu uhalifu huu," jeshi la Iran lilisema katika taarifa.
07:00 GMT – Bei za Mafuta Zapanda
Bei za mafuta zilipanda kwa zaidi ya asilimia 12 na masoko ya hisa yakashuka baada ya mashambulizi ya Israeli dhidi ya Iran.
