Jumuiya ya kimataifa imejibu vikali mashambulizi makubwa ya kijeshi ya Israeli dhidi ya Iran, ambayo yalilenga maeneo muhimu ya nyuklia na makombora na kusababisha vifo vya maafisa wa ngazi za juu wa jeshi la Iran Mohammad Bagheri na Mkuu wa Walinzi wa Mapinduzi Hossein Salami.

Ongezeko hilo ambalo halijawahi kushuhudiwa limesababisha wito wa dharura wa kupunguza kasi na kujizuia kutoka kwa Umoja wa Mataifa, mataifa yenye nguvu duniani, na wadau wa kikanda wanaohusika na tishio la mzozo mpana zaidi katika Mashariki ya Kati.

Mkuu wa Umoja wa Mataifa alaani ongezeko la mzozo Mashariki ya Kati

Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa Antonio Guterres alitoa taarifa mwishoni mwa Alhamisi akilaani ongezeko la mzozo Mashariki ya Kati huku kukiwa na mashambulizi ya jeshi la Israel kwenye maeneo ya Iran.

"Katibu Mkuu analaani ongezeko lolote la kijeshi katika Mashariki ya Kati," ilisema taarifa ya msemaji wa Guterres Farhan Haq.

Guterres "anatiwa wasiwasi hasa na mashambulizi ya Israel dhidi ya mitambo ya nyuklia nchini Iran huku mazungumzo kati ya Iran na Marekani kuhusu hali ya mpango wa nyuklia wa Iran yakiendelea," ilisema taarifa hiyo.

Ikizikumbusha nchi wanachama "kuchukua hatua kwa mujibu wa Mkataba wa Umoja wa Mataifa na sheria za kimataifa," taarifa hiyo ilibainisha kuwa mkuu huyo wa Umoja wa Mataifa "anazitaka pande zote mbili kujizuia kwa kiwango cha juu, kuepuka kwa gharama yoyote kushuka katika mzozo mkubwa zaidi, hali ambayo kanda haiwezi kumudu."

Waziri Mkuu wa Israel Benjamin Netanyahu alisema katika hotuba yake iliyowekwa kwenye mtandao wa YouTube kwamba vikosi vyake viligonga "msingi wa mpango wa kurutubisha nyuklia wa Iran. Tuligusa kiini cha mpango wa silaha za nyuklia wa Iran."

Wakati huo huo, vyombo vya habari vya serikali ya Iran vimeripoti kuwa mashambulizi hayo ya Israel yaliwaua maafisa wakuu wa jeshi la Iran, akiwemo kamanda wa Jeshi la Walinzi wa Mapinduzi ya Iran, Jenerali Hossein Salami.

Kiongozi Mkuu wa Iran Ali Khamenei aapa kuijibu Israel kwa "adhabu kali"

"Utawala wa Kizayuni umefanya jinai katika nchi yetu pendwa leo alfajiri kwa mikono yake ya kishetani, iliyotapakaa damu. Umefichua tabia yake mbaya hata zaidi ya hapo awali kwa kulenga maeneo ya makazi," Khamenei alisema.

Waziri wa Mambo ya Nje wa Uingereza David Lammy, wakati huo huo, alielezea mashambulizi ya Israel ya usiku kucha nchini Iran kama 'wakati hatari,' na kuzitaka pande zote kujizuia.

Saudi Arabia inalaani 'uchokozi wa wazi wa Israel' dhidi ya Iran

Riyadh, aliyekuwa mpinzani wa Tehran kabla ya kurudiana takriban miaka miwili iliyopita, alilaani wimbi la mashambulizi ya Israel pia.

"Ufalme wa Saudi Arabia unaonyesha kulaani vikali na kulaani hujuma za wazi za Israel dhidi ya Jamhuri ya Kiislamu ya Iran, ambayo inadhoofisha mamlaka na usalama wake na ni ukiukaji wa wazi wa sheria na kanuni za kimataifa," Wizara ya Mambo ya Nje ilisema katika taarifa yake.

Trump anasema anatarajia kuanzisha upya mazungumzo ya nyuklia na Iran

Rais wa Marekani Donald Trump alisema anatumai Iran itarejea kwenye meza ya mazungumzo kufuatia mashambulizi makubwa ya anga ya Israel yaliyolenga Tehran na miji mengine ya Iran.

"Iran haiwezi kuwa na bomu la nyuklia, na tunatarajia kurejea kwenye meza ya mazungumzo. Tutaona. Kuna watu kadhaa katika uongozi ambao hawatarejea," Trump alimwambia mtangazaji mkuu wa Fox Bret Baier kwa njia ya simu baada ya mashambulizi hayo.

Trump alisema anafahamu kuhusu mashambulizi hayo kabla hayajatokea lakini akasisitiza kuwa hakuna ushiriki wa kijeshi wa Marekani.

Kamandi Kuu ya Marekani (CENTCOM) iliwekwa katika hali ya tahadhari huku Trump akitafuta kuona kama kuna kulipiza kisasi, ambapo Marekani itajitetea yenyewe na Israel dhidi ya Iran.

Marekani imejaza tena makombora ya Iron Dome ya Israel katika wiki za hivi karibuni, kulingana na maafisa wa utawala.

Japan inalaani vikali mashambulizi ya Israel dhidi ya Iran

Japan inalaani vikali mashambulizi ya anga ya Israel dhidi ya Iran, Waziri wa Mambo ya Nje Takeshi Iwaya aliwaambia waandishi wa habari mjini Tokyo siku ya Ijumaa, akitoa wito kwa pande zote kujizuia.

"Tunalaani vikali hatua ya hivi punde inayozidisha hali hiyo," alisema.

"Amani na utulivu katika eneo la Mashariki ya Kati ni muhimu sana kwa Japan, na tunazitaka pande zote zinazohusika kujizuia kwa kiwango cha juu na kutuliza hali."

Jordan yafunga anga kwa safari zote za ndege

Jordan ilisema haitaruhusu anga yake kukiukwa.

"Ufalme haukuruhusu na hautaruhusu ukiukaji wowote wa anga yake, na hautakuwa uwanja wa vita kwa mzozo wowote," msemaji wa serikali na waziri wa mawasiliano ya serikali Mohammad Al-Momani alisema.

"Usalama wa nchi ni mstari mwekundu," Momani alisema.

"Ufalme hautaruhusu jaribio lolote la kutishia usalama wake na usalama wa raia wake." Alitoa wito kwa jumuiya ya kimataifa kuweka shinikizo kwa pande zinazohusika "kurejesha utulivu na kuzuia kuongezeka zaidi katika kanda."

Oman yasema mashambulizi ya Israel yanatishia 'suluhu ya kidiplomasia'

Oman, mpatanishi mkuu katika mazungumzo ya nyuklia ya Iran na Marekani, ilionya kwamba shambulio la Israel "linatishia kuondoa suluhu za kidiplomasia na kudhoofisha usalama na uthabiti wa eneo," Shirika la Habari la Serikali liliripoti.

Asia Pacific yajibu mashambulio ya Israel dhidi ya Iran

Australia na New Zealand zilionyesha wasiwasi mkubwa Ijumaa juu ya kuongezeka kwa mvutano kati ya Israeli na Iran.

Waziri wa Mambo ya Nje wa Australia Penny Wong alisema nchi yake "imesikitishwa" na maendeleo hayo.

Alitoa wito kwa wahusika wote kujiepusha na "vitendo na matamshi ambayo yanahatarisha kuharibika zaidi," Shirika la Utangazaji la Australia (ABC) liliripoti.

"Sote tunaelewa tishio la mpango wa Iran wa nyuklia na makombora ya balistiki. Inawakilisha tishio kwa amani na usalama wa kimataifa, na tunazitaka pande husika kutanguliza mazungumzo na diplomasia," alisema.

Waziri wa Mambo ya Nje wa New Zealand Winston Peters alisema nchi yake ina wasiwasi mkubwa na mashambulizi hayo, na kuonya kwamba hatua yoyote zaidi ya kulipiza kisasi "inaongeza kwa kiasi kikubwa hatari ya vita vya kikanda."

"Hii inaweza kuwa na matokeo mabaya katika Mashariki ya Kati," Peters alisema katika chapisho kwenye X.

"Ni muhimu kwamba wahusika wote waweke kipaumbele katika kupunguza kasi. Njia bora ya usalama wa kikanda ni mazungumzo yanayoendelea kati ya Marekani na Iran," aliongeza.

"Tumewaomba maafisa kufikisha ujumbe huu kwa haraka na moja kwa moja kwa mabalozi wa Israel na Iran nchini New Zealand."

Ubalozi wa China mjini Tehran umeitaja hali ya hivi punde ya usalama ya Iran kuwa "mbaya na ngumu," ikiwaonya raia na wafanyabiashara wake kufuatilia hali na kuchukua tahadhari.

"Ubalozi nchini Iran unawakumbusha raia wa China na wafanyabiashara nchini humo kufuatilia kwa karibu hali hiyo, kuongeza ufahamu wao wa usalama, na kuimarisha hatua za usalama," gazeti la South China Morning Post liliripoti, likinukuu taarifa kutoka kwa ubalozi huo.