Mensenrechtenorganisaties hebben rechters opgeroepen om de Britse levering van onderdelen voor gevechtsvliegtuigen aan Israël te stoppen te midden van de oorlog in Gaza. Ze hebben de regering voor de rechter gedaagd en beschuldigd van het schenden van het internationaal recht.

Met steun van Amnesty, Human Rights Watch, Oxfam en anderen, probeert de Palestijnse mensenrechtenorganisatie Al Haq via een gerechtelijk bevel op dinsdag de export van in het VK gemaakte onderdelen voor Lockheed Martin F-35 gevechtsvliegtuigen te stoppen.

Israël heeft de Amerikaanse gevechtsvliegtuigen met verwoestend effect ingezet in Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever.

Buiten het Hooggerechtshof in Londen zwaaiden ongeveer 50 demonstranten met Palestijnse vlaggen en borden met teksten zoals "Stop de bewapening van Israël: Stop de genocide".

Binnen in de volle rechtszaal verklaarde Al Haq-advocaat Raza Husain dat de zaak "wordt behandeld tegen de achtergrond van een menselijke ramp die zich in Gaza ontvouwt, waarvan de ernst moeilijk in woorden is uit te drukken."

Hij betoogde dat het handelsdepartement van de regering onrechtmatig de export van F-35-onderdelen had toegestaan, terwijl het wist dat er een "duidelijk risico" bestond dat Israël deze zou gebruiken om schendingen van het internationaal recht in Gaza te plegen.

Israël ontkent beschuldigingen van genocide.

Volgens Oxfam worden onderdelen zoals de tanksonde, het lasersysteem, de banden, de achterste romp, het aandrijfsysteem en de schietstoel van de F-35 in Groot-Brittannië gemaakt. Advocaten van Al Haq hebben verklaard dat het vliegtuig "niet kan blijven vliegen zonder een continue aanvoer van in het VK gemaakte onderdelen."

Het Britse ministerie van Defensie heeft eerder gezegd dat het opschorten van F-35-licenties "het vertrouwen van de VS in het VK en de NAVO zou ondermijnen." In een schriftelijke verklaring stelde een advocaat van de regering dat de acties "in overeenstemming zijn met de regels van het internationaal recht."

Het is onduidelijk wanneer er een beslissing zal worden genomen na de vierdaagse hoorzitting, die de nieuwste fase markeert in een langdurige juridische strijd.

'Maas in de wet'

Advocaten van het Global Action Legal Network (GLAN) verklaarden dat ze de zaak aanspanden kort nadat Israël zijn aanval op Gaza begon, volgend op de aanval in Israël op 7 oktober 2023.

De advocaten zeiden dat de Britse regering in december 2023 en opnieuw in april en mei 2024 had besloten door te gaan met de verkoop van wapens aan Israël, voordat ze in september 2024 de vergunningen opschortte voor wapens die werden beoordeeld als bestemd voor militair gebruik door het Israëlische leger in Gaza.

De nieuwe Labour-regering schortte ongeveer 30 van de 350 exportlicenties op na een beoordeling van Israëls naleving van het internationaal humanitair recht. Maar het gedeeltelijke verbod omvatte geen in Groot-Brittannië gemaakte onderdelen voor de geavanceerde F-35 stealth-gevechtsvliegtuigen.

Een woordvoerder van de Britse regering vertelde AFP dat het "momenteel niet mogelijk is om de licenties voor F-35-onderdelen voor gebruik door Israël op te schorten zonder het hele wereldwijde F-35-programma in gevaar te brengen, vanwege de strategische rol ervan in de NAVO en bredere implicaties voor internationale vrede en veiligheid."

"Binnen een paar maanden na aantreden hebben we relevante licenties voor de IDF (Israëlische Defensiemacht) opgeschort die mogelijk gebruikt zouden kunnen worden om ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht in Gaza te plegen," aldus de woordvoerder.

Maar GLAN beschreef de F-35 vrijstelling als een “maas in de wet” waardoor de onderdelen Israël konden bereiken via een wereldwijd poolingssysteem.

Charlotte Andrews-Briscoe, een advocaat van GLAN, verklaarde vorige week tijdens een briefing dat de Britse regering "expres is afgeweken van haar eigen nationale wetgeving om Israël te blijven bewapenen," waarbij F-35's worden gebruikt om "multi-ton bommen op de bevolking van Gaza te laten vallen."

"Volgens het Genocideverdrag heeft het VK een duidelijke wettelijke verplichting om alles binnen zijn macht te doen om genocide te voorkomen," zei Sacha Deshmukh, directeur van Amnesty International UK.

"Toch blijft de Britse regering de export van militaire uitrusting naar Israël toestaan. Dit is een fundamenteel falen van het VK om zijn verplichtingen na te komen."