Hoe moeten we de veelbesproken uitspraak van de woordvoerder van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken begrijpen: “Als oorlog is wat de VS wil, of het nu een tariefoorlog, een handelsoorlog of een ander soort oorlog is, wij zijn klaar om tot het einde te vechten”?
Velen hebben dit geïnterpreteerd als een escalatie in de woordenstrijd, althans vanuit de Chinese kant. Het klinkt onheilspellend, aangezien we zelden zo’n directe uitspraak horen van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken, die vervolgens ook nog eens via verschillende officiële sociale media accounts wereldwijd wordt herhaald.
Kortom, dit is niet het soort bravoure dat we vaak horen van het Ministerie van Defensie, de Global Times of een van de zogenaamde “wolf warrior”-diplomaten die ofwel de boodschap negeren ofwel doen wat hun wordt opgedragen met enige afstand van het centrum.
Bovendien is het vooral opvallend omdat in de maanden voorafgaand aan de Amerikaanse verkiezingen officiële verklaringen van China en berichtgeving in staatsmedia Washington met fluwelen handschoenen behandelden. Men wachtte af welke koers Donald Trump zou kiezen, zonder in een neerwaartse spiraal van wederzijdse provocaties te worden gezogen, iets waar Trump doorgaans van geniet.
Nu het duidelijk is dat de nieuwe Amerikaanse regering zich behoorlijk agressief opstelt tegenover China, is deze directe verklaring een signaal dat de handschoenen uit zijn, althans in discursieve zin.
We kunnen ons ook afvragen of dit een keerpunt markeert in Beijing, een voorbereiding op een fase van meer directe confrontatie met de VS. Als een mogelijke Amerikaanse terugtrekking uit Oekraïne eindelijk de weg vrijmaakt voor Washington om zijn volledige aandacht op China te richten, zoals sommigen speculeren, dan is dit het moment voor Beijing om ondubbelzinnig standvastig te blijven, zelfs tot het punt waarop men aangeeft klaar te zijn voor oorlog als de VS daartoe provoceert.
Enerzijds is zo’n houding consistent met Beijing’s bewering dat China in dit nieuwe tijdperk is teruggekeerd naar het centrum van het wereldtoneel als een grote macht, die al constructief werkt aan de opkomst van een multipolaire wereld.
Anderzijds heeft Trump bij meerdere gelegenheden aangetoond dat voorzichtigheid geboden is bij het omgaan met Rusland, waarbij hij herhaaldelijk het spookbeeld van een mogelijke derde wereldoorlog opriep als de relatie verkeerd zou worden aangepakt.
Dit biedt een belangrijke context nu Trump stappen zet om het conflict van president Joe Biden met Rusland op te lossen: Amerikaanse leiders beloofden een Russische nederlaag en de vernietiging van de Russische economie. Toch bevinden we ons nu in een situatie waarin een Amerikaanse president waarschijnlijk voorwaarden zal onderhandelen die een Russische overwinning bevestigen, en dat zonder zijn bondgenoten of zelfs Oekraïne aan tafel.
De les voor China is duidelijk: als Trump een bredere oorlog met Rusland vreest, als Rusland standhield tegen de NAVO, Oekraïne, Europa en de VS, en dat deed met een economie die verwoestende aanvallen weerstond, dan zou China, als een veel sterker land dan Rusland zowel economisch als militair, even standvastig moeten blijven, en des te meer als de regering-Trump bereid is China’s vastberadenheid te testen.
Vorig jaar was er een stille consensus in Beijing dat een tweede presidentschap van Trump in het voordeel van China zou zijn. Natuurlijk waren er zorgen dat het oplossen van het conflict in Oekraïne Washington zou vrijmaken om zich meer op China te richten. Maar men kan stellen dat de VS dat conflict uitbuitte om China’s relaties met Europa te verstoren.
Ondertussen werd de regering van Biden niet vertraagd in het uitrollen van haar anti-Chinese containmentstrategie, tot op het punt dat het risico op oorlog in 2023 ondraaglijk hoog werd en matiging vereiste. Tegelijkertijd werd steeds duidelijker dat de Amerikaanse doelstellingen in Oekraïne zouden mislukken.
Men zou kunnen stellen dat 2023 een jaar van strategisch falen markeerde, waarin de harde grenzen van de Amerikaanse capaciteiten om een unipolaire wereldorde opnieuw op te leggen werden aangetoond. Het was een jaar dat werd gevolgd door toenemende stabilisatie in de Chinese economie en belangrijke technologische doorbraken die de zelfvernietigende nutteloosheid van de Amerikaanse technologieblokkade aantoonden.
Als gevolg daarvan faalde de Biden-doctrine. Hoewel een terugkeer van Trump de VS een goede kans zou bieden om van tactiek te veranderen, waren de Chinezen er vrij zeker van dat hij nog minder effectief zou zijn dan zijn voorganger in het mobiliseren van internationale steun tegen China. Ze dachten dat hij nog waarschijnlijker polarisatie en crises in het bestuur onder Amerikaanse bondgenoten en in de VS zelf zou voeden, en eerder geneigd zou zijn een handelsakkoord te sluiten, zoals gebeurde tijdens het eerste presidentschap van Trump.
Dat komt omdat een handelsoorlog uiteindelijk veel pijn veroorzaakt voor Amerikanen, en al snel zouden Trumps partijgenoten in het Congres kiezers onder ogen moeten zien die de vrede en inflatieverlichting willen die hij hen beloofde.
Inderdaad, als de Republikeinen de controle over het Congres verliezen, zal de tweede komst van Trump worden gezien als een tweede mislukking, en de status van een ‘lame duck’ zal voor sommigen van ons de populaire Chinese meme van Trump als een “gouden haan” oproepen.
Hoewel Trump zijn kaarten nog niet volledig heeft onthuld, ziet Beijing dat de VS drie mogelijke strategische paden tegelijkertijd verkent. Ten eerste zou hij volledig kunnen inzetten op ontkoppeling en anti-China containment. Maar dit zou het risico kunnen lopen economische oorlogvoering uit te lokken die China tegen de dollar zou kunnen opzetten. Dit zou op zijn beurt sneller kunnen leiden tot militair conflict, gezien het feit dat de Amerikaanse economie (en daarmee de Amerikaanse militaire macht) grotendeels een kaartenhuis is gebouwd op de macht van de dollar als supranationale valuta.
Ten tweede zou hij een beleid van strategische terugtrekking naar een kleinere invloedssfeer kunnen promoten, een Nieuwe Monroe-doctrine, zoals sommige van zijn stappen suggereren, waarbij hij zich voornamelijk richt op het westelijk halfrond waar de VS geografisch in het voordeel is. Dit zou kunnen worden aangevuld met stappen tegen Groenland en Canada, gezien de relatieve waarde van het mondiale noorden ten opzichte van klimaatverandering.
Ondertussen zouden China en Rusland dan hun respectieve posities in Centraal-Azië moeten bepalen, wat makkelijker gezegd dan gedaan is, ondanks de vooruitgang die de twee hebben geboekt door samen te werken via een strategisch partnerschap en via het Belt and Road Initiative, BRICS en de Shanghai Samenwerkings Organisatie.
Ten derde hoopt Trump mogelijk hefboomwerking op te bouwen voor een grote deal, waarbij hij zoveel mogelijk van China wil verkrijgen, inclusief bescherming voor de dollar, de Amerikaanse economie en strategische belangen in de Amerika’s, terwijl hij uiteindelijk Chinese investeringen en productie in de VS aanmoedigt en Europa buitenspel zet. Deze mogelijkheid prikkelt zeker Beijing en beangstigt Europa, en van de drie paden lijkt dit het meest realistisch, een pad dat gerealiseerd zou moeten worden vóór de tussentijdse verkiezingen in het Congres.
Het is eerlijk om te zeggen dat China deze tactieken en mogelijke strategische paden begrijpt en voor elk scenario een noodplan heeft. Ondertussen wil Beijing niet alarmistisch overkomen, omdat dat precies is wat Trump probeert uit te lokken. Het laatste wat hij wil horen, is dat een land dat machtiger is dan Rusland klaar is voor oorlog. En in tegenstelling tot Canada, Mexico, Panama en Colombia zal China zich niet laten intimideren tot concessies.
