De wortels van het Israëlisch-Palestijnse conflict kunnen worden herleid tot de late 19e eeuw met de opkomst van de zionistische beweging, die een Joods thuisland in Palestina wilde vestigen. Sindsdien is de regio verwikkeld in een reeks oorlogen, bezettingen en opstanden.

Dit is niet de eerste keer dat het conflict zo heftig oplaait. Van de Arabisch-Israëlische oorlog in 1948, tot de Zesdaagse Oorlog in 1967 en de Libanonoorlog in 1982, om nog maar te zwijgen van de twee Palestijnse Intifada's, heeft de regio talloze gewelddadige brandhaarden doorstaan. Maar wat 7 oktober onderscheidt, is Hamas' vermogen om Israëlisch grondgebied te behouden, al is het maar voor een korte tijd - iets wat geen enkele Palestijnse verzetsgroep eerder had bereikt.

Hamasstrijders slaagden erin de militaire basis Re'im, het hoofdkwartier van Israëls Gaza-divisie, in te nemen in een operatie waarbij alle Israëlische soldaten die daar gestationeerd waren, werden gedood of gevangengenomen. Hoewel Israëlische troepen de basis uiteindelijk heroverden, schudde het Israëls gevoel van militaire superioriteit.

Waarom is 7 oktober anders?

Voor veel Palestijnse commentatoren zijn de gebeurtenissen van 7 oktober ongekend. "Niet dat ik me kan herinneren," vertelt Kamel Hawwash, een Palestijnse professor, schrijver en politiek analist, aan TRT World, verwijzend naar de uniekheid van 7 oktober in termen van het vasthouden van Israëlisch grondgebied in het lange conflict.

Sami al-Arian, een andere Palestijnse academicus, was het met hem eens. Hij merkte op dat Hamas Israël weliswaar al meerdere keren had aangevallen, maar dat dit de eerste keer was dat ze kortstondig Israëlisch grondgebied in handen hadden.

“Je zou er ook aan toe kunnen voegen dat dit de eerste keer is sinds de oorlog van 1973 dat Israël als eerste werd aangevallen. Zelfs toen werd Israël deze keer aangevallen op zijn "eigen" grondgebied, in tegenstelling tot 1973, toen Egypte het aanviel in de Sinaï en de Syriërs in de Golanhoogten,” vertelt Arian aan TRT World.

Het Sinaï-schiereiland, dat twee keer door Israël werd binnengevallen, voor het eerst eind jaren vijftig en voor de tweede keer tussen 1967 en 1982, is Egyptisch grondgebied. Ook de Golanhoogvlakte, die sinds 1973 door Tel Aviv wordt bezet, maakt officieel deel uit van Syrië.

Joost Hiltermann, programmadirecteur voor het Midden-Oosten bij de International Crisis Group, reflecteerde op de betekenis van 7 oktober. "We hebben nog nooit zoiets gezien", zei hij, maar voegde eraan toe dat het in zekere zin een voortzetting was van de langdurige patronen van het conflict.

Hiltermann beschreef de aanval als “een combinatie van alles wat eraan voorafging”, en wees daarbij op de verschillende stadia van Palestijns verzet, van de door de staat gesteunde inspanningen van Egypte en andere Arabische landen in de jaren zestig en zeventig, tot de Intifada’s en de vele Gaza-oorlogen met Israël.

Sommige analisten trokken parallellen met de Oktoberoorlog van 1973, een ander cruciaal Arabisch-Israëlisch conflict dat ook begin oktober begon. Deze keer werd Israël echter binnen haar grenzen aangevallen, een groot contrast met 1973, toen Egypte en Syrië de door Israël bezette gebieden aanvielen.

Op 7 oktober 2023 doodden Hamas-aanvallen 1.180 Israëliërs, waaronder burgers, en raakten er 2.400 gewond, terwijl de Palestijnse verzetsgroep 251 gijzelaars nam in Gaza. Na de aanval doodde Israël bijna 42.000 Palestijnen, voornamelijk vrouwen en kinderen.

Wat 7 oktober veranderde

Vóór 7 oktober had Israël er vertrouwen in dat de langdurige politieke verhoudingen in het Midden-Oosten, die historisch gezien weigerden het bestaan ​​van een Joodse staat in een overwegend islamitische Arabische regio te erkennen, in hun voordeel waren veranderd. Verschillende Arabische staten waren begonnen met het normaliseren van de betrekkingen met Israël, dankzij bemiddeling door de Trump-regering.

"Vóór 7 oktober leek Israël het laatste hoofdstuk van zijn koloniale project in Palestina te schrijven. Het had het Palestijnse leiderschap bijna onderworpen, de nominale eenheid van Arabische steun voor Palestina gebroken en was bereid een groot deel van de Westelijke Jordaanoever te annexeren," zegt Ramzy Baroud, een Palestijnse auteur en analist, verwijzend naar deze normalisaties, de marginalisering van de Palestijnse Autoriteit, en de aanhoudende belegering van Gaza.

Baroud beschrijft Netanyahu's toespraak bij de VN in 2023 als "het hoogtepunt van een verwoestend moment in de geschiedenis," toen de Israëlische premier een kaart presenteerde waarop alle Palestijnse gebieden waren uitgesloten en die hij het "Nieuwe Midden-Oosten" noemde. In Netanyahu's visie "bestond Palestina niet als politieke realiteit en waren de Palestijnen niet langer relevant als een natie met daadkracht en aspiraties", zegt Baroud.

Maar twee weken na Netanyahu's toespraak bij de VN veranderden de onverwachte gebeurtenissen van 7 oktober alles. Ze “herplaatsten de Palestijnen in het middelpunt van elke toekomstige vrede in het Midden-Oosten, neutraliseerden Israëls militaire capaciteit om politieke uitkomsten door middel van geweld op te leggen en onthulden de normalisatie tussen Israël en Arabische staten als een onhoudbare farce”, voegt Baroud toe.

De aanval van 7 oktober stelde Hamas in staat om "zeer effectief" de integratie van Israël in het Midden-Oosten te verstoren, met name via de voorgestelde India-Middle East-Europe Economic Corridor, die "een nieuwe oorlog begint", aldus Hiltermann. Hij gelooft echter ook dat Hamas over het geheel genomen niet veel heeft bereikt.

Regionale gevolgen

De internationale positie van Israël staat onder druk. Westerse landen, met name in Europa, zijn luider geworden in hun kritiek op Israëlische acties. Ondertussen hebben Palestijnse supporters terrein gewonnen in de rechtbank van de wereldwijde publieke opinie.

Na 7 oktober is de regionale diplomatie van Israël vastgelopen, met name de gesprekken met Saoedi-Arabië die richting normalisatie gingen. Saoedi-Arabië heeft geweigerd om te normaliseren met Tel Aviv, omdat het de slachting in Gaza onacceptabel vond. Landen als Turkije, Zuid-Afrika en Iran hernieuwden hun kritiek op Israëls acties, terwijl grootmachten als China en Rusland bij de VN hun zorgen uitten over Israëls gedrag.

VN-experts waarschuwden Israël dat het risico loopt een "pariastaat" te worden. In tegenstelling tot de VS veroordeelden China en Rusland, de twee grootste staten, in VN-platforms Israëlische pager- en portofoonaanvallen in Libanon, wat ook wordt gezien als een schending van het humanitaire recht, aangezien sommige Europese staten zoals Spanje en Ierland Tel Aviv waarschuwden voor verdere schendingen.

Baroud betoogt dat er wereldwijd een nieuwe vorm van legitimiteit ontstaat, die aansluit bij Gaza en zich verzet tegen de Israëlische bezetting en mensenrechtenschendingen. Deze verschuiving, zo suggereert hij, vervangt de oude orde, aangezien Israël blijft volharden in wat hij omschrijft als “onuitsprekelijke wreedheden” in het aangezicht van het “legendarische verzet” van de Palestijnen.

“Legitimiteit behoort nu toe aan hen die solidair zijn met Gaza, vechten en sterven voor Gaza, en de grenzen van het conflict uitbreiden in naam van Gaza. Iedereen aan de andere kant van deze vergelijking heeft ongekende delegitimering ondergaan.”

7 oktober heeft ongetwijfeld het landschap van het Israëlisch-Palestijnse conflict veranderd. Wat ooit werd beschouwd als een vaststaande politieke vergelijking, met Israël stevig in controle en Palestijnse hoop die verdween, is nu in onzekerheid gestort. De aanval legde niet alleen Israëls kwetsbaarheden bloot, maar bevestigde ook dat vrede in het Midden-Oosten niet kan worden bereikt zonder de Palestijnse kwestie aan te pakken.

“Dit betekent dat de periode na 7 oktober ongetwijfeld zal leiden tot het herschrijven van de politieke en geopolitieke regels die Palestina, en eigenlijk het hele Midden-Oosten, de afgelopen decennia hebben geregeerd, inclusief de positie van Israël ten opzichte van Arabische staten en het op de VS gerichte regionale machtsparadigma”, aldus Baroud.