De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken én Defensie Ruben Brekelmans heeft woensdag opgeroepen tot een steviger optreden van de Europese Unie ten aanzien van zowel de oorlog in Oekraïne als het conflict in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. In een bericht op X benadrukte hij tegenover EU-buitenlandchef Kaja Kallas de noodzaak van “meer steun voor Oekraïne, meer druk op Hamas en Israël om de humanitaire ramp te beëindigen, en een Europees verbod op producten uit illegale nederzettingen”.
Zijn oproep komt op een moment dat de EU-ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie dit weekend in Kopenhagen bijeenkomen voor een informeel overleg. Formele besluiten worden daar niet verwacht, maar diplomaten rekenen op een fel debat over de EU-houding tegenover Israël. Door de recente escalaties in Gaza en nieuwe Israëlische uitbreidingsplannen voor nederzettingen is er beweging gekomen in een dossier dat jarenlang muurvast leek te zitten. Nederland ontwikkelde zich de voorbije maanden tot een activistische speler die, samen met landen als Ierland, Slovenië, Spanje en Zweden, aandringt op strenger EU-beleid.
EU-Israël Associatieverdrag
Zo lanceerde Den Haag eerder het voorstel om de handelsvoordelen van het EU-Israël Associatieverdrag op te schorten, een stap die Zweden later steunde. Ook wordt er druk gezet om humanitaire afspraken met Israël beter na te leven, nadat de Europese Commissie concludeerde dat eerdere toezeggingen onvoldoende waren nagekomen. Voor de komende dagen wordt hoogstens verwacht dat een bescheiden stap vooruit wordt gezet, zoals het bevriezen van wetenschappelijke samenwerking binnen het Horizon-programma – wat dan de eerste echte EU-maatregel tegen Israël zou zijn wegens vermeende schendingen van mensenrechten en internationaal recht.
Ondertussen is de kwestie Israël en Gaza in Den Haag uitgegroeid tot een politieke splijtzwam. Afgelopen vrijdag viel het kabinet-Schoof opnieuw, nadat de ministers van de Nieuw Sociaal Contract (NSC)-partij opstapten. Aanleiding was het mislukte pleidooi van toenmalig minister Caspar Veldkamp voor een nationale importstop op producten uit illegale nederzettingen. De VVD wilde eerst in Kopenhagen aftasten of er EU-breed draagvlak bestaat, terwijl Veldkamp aandrong op onmiddellijke nationale maatregelen. Toen hij bakzeil moest halen, trad hij af en trok NSC alle bewindspersonen terug, waardoor de resterende coalitie van VVD en BBB met slechts 32 zetels stuurloos achterblijft.
Motie van wantrouwen
In een extra ingelaste Kamerzitting zei Denk-leider Stephan van Baarle dat hij een motie van wantrouwen tegen het hele demissionaire kabinet wil indienen, omdat Nederland volgens hem “toekeek hoe Gaza werd vernietigd”. PVV-leider Geert Wilders liet weten alleen steun te overwegen als er “goede voorstellen” worden gedaan, maar kreeg zelf kritiek vanwege zijn rol in de huidige politieke chaos.
De politieke crisis in Nederland vindt plaats tegen een bredere Europese achtergrond waarin het debat over Israël en Gaza zich slechts moeizaam in beweging zet. Toch lijkt de druk op de EU om verder te gaan dan louter dialoog en verklaringen langzaam maar zeker toe te nemen.
