Qendra Kombëtare Kërkimore e Universitetit të Ankarasë për të Drejtën Detare (DEHUKAM) ka publikuar studimin e parë akademik mbi Planifikimin Hapësinor Detar të Türkiyes (MSP), i cili synon që vendi të maksimizojë përdorimin e qëndrueshëm të deteve përreth.

Përpjekjet e planifikimit hapësinor detar të Türkiyes, të nisura vite më parë për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e saj në detet përreth, për të vlerësuar më mirë ndikimet mjedisore të aktiviteteve të ardhshme detare dhe për të maksimizuar përdorimin e zonave detare, tani po arrijnë fazën e tyre përfundimtare me kontribute nga institucionet përkatëse.

Në kuadër të kësaj nisme, DEHUKAM-i publikoi një hartë në uebsajtin “www.dmpturkiye.dehukam.org”.

Harta tregon se sipas planifikimit hapësinor detar të Türkiyes, zonat përtej ujërave territoriale të saj në detet përreth janë caktuar për aktivitete ekonomike, shkencore dhe ushtarake, me zona specifike të identifikuara për secilin qëllim.

Mësohet se studimet po kryhen si për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e Türkiyes në detet e saj dhe për të siguruar përafrimin me legjislacionin përkatës të BE-së.

Thellimi i konceptit “Atdheu Blu”

Sipas burimeve zyrtare, një “Komitet Koordinues Ndërinstitucional” i nivelit të lartë do të krijohet nën kujdesin e Presidencës dhe i koordinuar nga Ministria e Jashtme për të menaxhuar më mirë çështjet e MSP-së në institucionet shtetërore. Plani, i cili funksionon si një “master plan” për detet, do të ndihmojë në udhëzimin se si do të përdoren zonat detare.

Republika Turke e Qipros Veriore gjithashtu thuhet se po kryen studime të ngjashme në drejtim të deklarimit të MSP-së së saj.

Studimi i MSP-së pritet të kontribuojë në një kuptim më të mirë të konceptit “Atdheu Blu” (Mavi Vatan) midis sektorëve publikë dhe përkatës dhe të ndihmojë në organizimin e aktiviteteve të Türkiyes në detet përreth në një mënyrë më të strukturuar duke marrë gjithashtu parasysh faktorët mjedisorë.

MSP-ja synon përdorimin sa më efikas të zonave detare

Sipas një deklarate të DEHUKAM-it, detet nuk janë vetëm një burim i pasurisë natyrore, por janë gjithashtu thelbësorë për zhvillimin ekonomik, sigurinë ushqimore dhe shëndetin e ekosistemit.

Prandaj, qeverisja efektive, e qëndrueshme dhe me shumë palë të interesuara e deteve është kritike, dhe këtu hyn në lojë MSP-ja.

MSP-ja është një proces planifikimi i bazuar në shkencë, pjesëmarrës dhe i integruar, i zhvilluar për të siguruar përdorimin harmonik të zonave bregdetare dhe detare. Ai synon të balancojë përdorime të ndryshme si peshkimi, prodhimi i energjisë, transporti, turizmi, ruajtja dhe kërkimi shkencor për shfrytëzimin optimal dhe të qëndrueshëm të hapësirave detare.

MSP-ja nuk është vetëm një mjet për mbrojtjen e zonave detare dhe vlerësimin e potencialit ekonomik, por gjithashtu kontribuon në forcimin e ekonomisë blu, menaxhimin e zonave të mbrojtura detare, luftimin e ndryshimeve klimatike dhe sigurimin e së ardhmes së deteve.

Edhe pse Türkiye nuk ka miratuar ende zyrtarisht një MSP, është bërë përparim i rëndësishëm në vitet e fundit. Studime të shumta, përpjekje kërkimore dhe projekte në lidhje me MSP-në janë kryer në bashkëpunim me institucionet publike, universitetet, organizatat e shoqërisë civile dhe sektorin privat.

Interesi akademik për MSP-në është gjithashtu në rritje ndërsa kjo temë diskutohet gjerësisht në konferenca, simpoziume dhe seminare kombëtare dhe ndërkombëtare.

Si pjesë e këtyre përpjekjeve, DEHUKAM-i ka udhëhequr krijimin e Platformës MSP të Türkiyes, e cila synon të paraqesë përpjekjet e vendit në këtë fushë brenda një kornize të strukturuar.

Platforma përfshin informacione të përditësuara mbi projektet e lidhura me MSP-në në Türkiye, autoritetet përgjegjëse, infrastrukturën aktuale legjislative dhe elementet thelbësore të MSP-së.

Harta e DEHUKAM-it e Planifikimit Hapësinor Detar të Türkiyes

Një nga komponentët më të spikatur të Platformës MSP të Türkiyes është harta e re, e krijuar duke përdorur burime të hapura të të dhënave të ndara nga institucionet publike dhe sektori privat.

Harta e MSP-së paraqet vizualisht aktivitetet detare, zonat e mundshme të përdorimit dhe nevojat e planifikimit në ujërat turke. Ajo shërben si një referencë kritike për vendimmarrësit, studiuesit dhe investitorët. Zhvillimi i një harte të tillë shënon një hap konkret dhe strategjik në procesin e planifikimit hapësinor detar të Türkiyes.

Harta, e krijuar si një studim akademik, nuk përfaqëson pozicionin zyrtar të Türkiyes. Zonat e përcaktuara në hartën e DEHUKAM-it tregojnë zonat e zbatimit të projektit dhe nuk nënkuptojnë juridiksionin shtetëror.

Prapëseprapë, Platforma MSP e Türkiyes funksionon jo vetëm si një mjet për shkëmbimin e informacionit, por edhe si një platformë strategjike që forcon bashkëpunimin e shumë palëve, lidh akademinë dhe praktikën dhe mbështet politikëbërjen.

Të gjitha këto përpjekje pasqyrojnë vendosmërinë e Türkiyes për të ndërtuar shkencërisht vizionin e saj “Atdheu Blu” – uke njohur potencialin ekonomik, vlerën mjedisore dhe rëndësinë gjeopolitike të deteve që rrethojnë vendin.

Türkiye synon të zhvillojë një model holistik dhe të qëndrueshëm të menaxhimit për zonat e saj detare, duke siguruar ruajtjen dhe zhvillimin e “Atdheut Blu” si për brezat e tanishëm, ashtu edhe për brezat e ardhshëm.

Shefi ekzekutiv i DEHUKAM-it, Mustafa Baskara foli për Anadolu për studimin e parë akademik mbi MSP-në e Türkiyes dhe theksoi nevojën globale në rritje për burimet detare.

Megjithatë, Baskara paralajmëroi se përdorimi i shtuar detar ka filluar të kërcënojë qëndrueshmërinë e deteve, ekosistemeve detare dhe biodiversitetit. “Kjo është arsyeja pse studimet e planifikimit hapësinor detar u iniciuan nga UNESCO me iniciativat e Komisionit Ndërqeveritar Oqeanografik në vitet 2000”, tha ai.

Ai vuri në dukje se ndërsa BE-ja e bëri MSP-në të detyrueshme për vendet anëtare me një direktivë të vitit 2014, Türkiye, si jo anëtare, ka zgjedhur të kryejë MSP-në tërësisht brenda kornizës së sovranitetit të saj.

Ai theksoi se kërkimet dhe aktivitetet e udhëhequra nga DEHUKAM-i bazohen në një qasje të bazuar në ekosistem dhe se Platforma MSP e Türkiyes mbulon studimet, projektet dhe gjetjet institucionale në lidhje me planifikimin hapësinor detar.

Hartë “e gjallë”

Baskara nënvizoi se harta e MSP-së nuk është një produkt i finalizuar vetëm një herë, por një “hartë e gjallë” – një që mund të zhvillohet dhe të rafinohet në përputhje me nevojat në zhvillim dhe juridiksionet e identifikuara rishtazi.

Ai deklaroi se nevojat detare të Türkiyes – të tilla si energjia, peshkimi dhe transporti, do të arrijnë dimensione të reja përmes përdorimit të hartës së MSP-së dhe integrimit me ekonominë blu.

“Puna jonë në këtë fushë bazohet në të dhëna shkencore akademike dhe prodhohet duke përdorur burime të disponueshme publikisht, në koordinim me institucionet publike”, tha ai.