Plastika është një “kërcënim serioz, në rritje dhe i nënvlerësuar” për shëndetin e njeriut dhe planetin, paralajmëroi një grup ekspertësh ndërkombëtarë, nëpërmjet një raporti të publikuar në revistën The Lancet.
Plastika shkakton sëmundje dhe vdekje nga fëmijëria e hershme deri në moshën e tretë dhe është përgjegjëse për humbje ekonomike të lidhura me shëndetin që tejkalojnë 1,5 trilionë dollarë amerikanë çdo vit. Këto ndikime prekin në mënyrë disproporcionale popullatat me të ardhura të ulëta dhe ato në varfëri të skajshme.
Vlerësohet se rreth 8 miliardë tonë mbetje plastike, ose 80 për qind e gjithë plastikës së prodhuar ndonjëherë, ndotin sot planetin. Më pak se 10 për qind e plastikës riciklohet dhe mbetjet plastike mund të qëndrojnë në mjedis për dekada.
Shkaktari kryesor i kësaj krize është rritja e shpejtë e prodhimit të plastikës. Nga 2 milionë tonë në vitin 1950, në 475 milionë tonë në vitin 2022, dhe parashikohet të arrijë në 1.200 milionë tonë deri në vitin 2060.
Plastika një burim i madh i ekspozimit ndaj kimikateve toksike
Mbi 98 për qind e plastikës prodhohen nga nafta, gazi dhe qymyri fosil. Procesi energjitik i prodhimit përshpejton krizën klimatike duke liruar ekuivalentin e 2 miliardë tonë CO2 në vit, më shumë se emetimet e Rusisë, ndotësi i katërt më i madh në botë. Prodhimi i plastikës gjithashtu shkakton ndotje të ajrit, ndërsa më shumë se gjysma e mbeturinave plastike të pakontrolluara digjen në ajër të hapur, duke shtuar ndotjen e ajrit, theksoi raporti. Më shumë se 16.000 kimikate përdoren në plastikë, përfshirë mbushës, ngjyra, retardantë flake dhe stabilizatorë.
Modelet aktuale të prodhimit, përdorimit dhe asgjësimit të plastikës shkaktojnë sëmundje, paaftësi dhe vdekje në çdo fazë të ciklit jetësor të plastikës.
Shumë nga kimikatet plastike, mikroplastikët dhe nanoplastikët gjenden gjithashtu në pothuajse çdo mjedis dhe janë zbuluar në trupin e pothuajse çdo personi në Tokë, kryesisht në gjak, tru, qumësht gjiri, placentë, spermë dhe palcë kockore.
Raporti zbuloi se fetuset, foshnjat dhe fëmijët e vegjël janë shumë më të ndjeshëm ndaj dëmeve që shkakton ekspozimi ndaj plastikës, që shoqërohet me rritje të rrezikut për abort spontan, lindje të parakohshme, vdekje të fetusit, anomali të fetusit, dëmtime në zhvillimin neurologjik, kancer në fëmijëri dhe probleme me fertilitetin.
Ndërkaq, edhe tek të rriturit ekspertët kanë identifikuar një gamë të gjerë ndikimesh, përfshirë ndërlikime kardiovaskulare, kancer, diabet dhe sëmundje të frymëmarrjes, si dhe rritje të ndjeshmërisë ndaj infeksioneve.
Ekziston një pabarazi e thellë në dëmet që shkakton plastika: ato ndikojnë në mënyrë disproporcionale tek komunitetet e margjinalizuara, në vendet me të ardhura të ulëta dhe vendet në zhvillim, që shpesh janë të ekspozuar ndaj prodhimit, djegies dhe ndotjes së plastikës pa mbrojtje të duhur.
Komiteti Ndërqeveritar i Negocimit për Ndotjen nga Plastika
Delegatë nga 170 vende u mblodhën më 4 gusht në Zvicër për të negociuar një traktat global mbi plastikën, pasi raundi i pestë i bisedimeve dështoi në Korenë e Jugut në dhjetor të kaluar.
Për të adresuar dëmet e plastikës në mbarë botën, shtetet anëtare të OKB-së ranë dakord në mënyrë unanime në vitin 2022 të zhvillojnë një instrument gjithëpërfshirës dhe ligjërisht të detyrueshëm për ndotjen nga plastika, të njohur si Traktati Global për Plastikën, i cili mbulon gjithë ciklin jetësor të plastikës.
