Het tweedracht zaaiende beleid van de regering Trump, zowel binnenlands als buitenlands, heeft de westerse bondgenootschappen onder druk gezet, vooral nu Washington en Moskou onverwacht toenadering zoeken om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Het laatste blijkt uit de opmerking van de Franse wetgever Raphael Glucksmann, lid van het Europees Parlement, die de VS heeft gevraagd om het Vrijheidsbeeld terug te geven.

Glucksmann stelde voor om het monument terug te geven aan Parijs omdat Washington “ervoor heeft gekozen om aan de kant van de tirannen te gaan staan”.

Het monument, een geschenk van Frankrijk aan het eind van de 19e eeuw, was bedoeld om vrijheid en democratie te vieren.

De uitingen van frustratie van de Franse politicus komen voort uit het beleid van de regering-Trump, met name de toenadering tot de Russische president Poetin, die de trans-Atlantische betrekkingen onder druk heeft gezet.

Nu Washington en Moskou toenadering zoeken - ogenschijnlijk om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne - zien Europeanen als Glucksmann de verschuiving als verraad aan democratische waarden.

Zijn oproep om het standbeeld terug te eisen bleef niet onopgemerkt in Washington.

Karoline Leavitt, de perschef van het Witte Huis, wees het idee in strijdbare bewoordingen van de hand.

“Mijn advies aan die naamloze lage Franse politicus zou zijn om hen eraan te herinneren dat het alleen dankzij de Verenigde Staten van Amerika is dat de Fransen nu geen Duits spreken,” zei ze op een persconferentie, verwijzend naar de rol van Amerika in de bevrijding van Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In de afgelopen dagen hebben Amerikaanse topambtenaren zoals Leavitt erop aangedrongen dat de bondgenoten van Washington hun dankbaarheid aan de VS publiekelijk moeten tonen.

Tijdens een verhitte discussie op het Witte Huis berispte vicepresident J.D. Vance de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy door hem te vertellen dat hij “dankbaar” moest zijn voor de Amerikaanse steun in de oorlog van Kiev met Rusland.

Glucksmann is van zijn kant niet ontmoedigd.

“Niemand komt natuurlijk het Vrijheidsbeeld stelen. Het standbeeld is van jou. Maar wat het belichaamt, is van iedereen,” zei hij. “En als de vrije wereld uw regering niet langer interesseert, dan zullen wij de fakkel overnemen, hier in Europa.”

Het Vrijheidsbeeld is een heikel punt geworden in het Amerikaanse immigratiedebat nadat immigratiechef Ken Cuccinelli dinsdag de iconische inscriptie, een gedicht van Emma Lazarus, op het monument herinterpreteerde.

Hij zei dat het gedicht van Lazarus verwees naar “mensen die uit Europa komen” en dat Amerika migranten wil ontvangen “die op eigen benen kunnen staan”.

Volgens UNESCO, de culturele tak van de VN, is het Vrijheidsbeeld, dat op de lijst van werelderfgoed staat, nu eigendom van de VS.

Maar wat is het verhaal van het Vrijheidsbeeld?

Geschenk met een doel

De oorsprong van het standbeeld is, zoals Glucksmann Washington misschien wil doen herinneren, stevig geworteld in Franse bodem.

Het monument werd bedacht door Edouard de Laboulaye, een historicus en abolitionist die de Amerikaanse grondwet bewonderde en de overwinning van de Unie in het noorden op de pro- slaafse Confederatie in het zuiden in 1865 vierde.

Datzelfde jaar stelde hij voor om een vrijheidsmonument op te richten als symbool voor de vriendschap en duurzame banden tussen Frankrijk en de Verenigde Staten. Frankrijk had tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog (1775 -1783) de underdog Amerikaanse kolonisten gesteund tegen de Britse overheersing.

Laboulaye besprak dit idee met Frederic-Auguste Bartholdi, een Franse beeldhouwer, die het project aannam en een kolossale figuur voor ogen had die op tijd klaar moest zijn voor de honderdste verjaardag van de Amerikaanse onafhankelijkheid in 1876.

Maar financiële en politieke obstakels vertraagden de vooruitgang, vooral de Frans-Pruisische oorlog die middelen en aandacht afleidde.

Een vastberaden Laboulaye, die thuis geen fan was van het autocratische bewind van Napoleon III, liet zich echter niet afschrikken.

Tegen 1875 had hij een fondsenwervingsplan ontwikkeld: de Fransen zouden het standbeeld financieren, terwijl de Amerikanen de sokkel zouden bouwen. Uiteindelijk kwam een groot deel van de financiering niet van regeringen maar van gewone Franse burgers.

Hoewel de uitvoering van het plan geen gemakkelijke taak was, droegen beide partijen hun steentje bij door middel van een tien jaar durende inspanning. In 1884 voltooiden de Fransen de bouw van het standbeeld dankzij fondsenwerving en het harde werk van hun beeldhouwers.

“Het massieve beeld stond hoog boven de daken van Parijs in afwachting van haar reis over zee,” aldus de officiële website van de Statue of Liberty-Ellis Island Foundation.

Tijdens het bouwproces gaf Bartholdi ook opdracht aan Alexandre Gustave Eiffel, een andere Franse kunstkracht, die later zijn beroemde toren in Parijs zou gaan bouwen. Eiffel werkte “aan structurele problemen die gepaard gaan met het ontwerpen van zo'n kolossale koperen sculptuur”, aldus de website.

Toen de Fransen klaar waren met hun werk, kozen de Amerikanen Richard Morris Hunt, een Amerikaanse architect, om de granieten sokkel van het standbeeld te ontwerpen. Het zou nog twee jaar duren voordat het standbeeld officieel kon worden onthuld.

Het standbeeld, dat in 350 afzonderlijke stukken was verdeeld en in 214 kratten was verpakt, arriveerde in 1885 in de haven van New York.

Zelfs de locatie van het standbeeld heeft iets met Frankrijk te maken.

Bartholdi stond erop dat het op Bedloe's Island (later omgedoopt tot Liberty Island) werd geplaatst, zodat het als eerste schepen zou begroeten die de haven van New York binnenvoeren.

Bartholdi zag het Vrijheidsbeeld als een moderne Kolossus van Rhodos, die aankomende schepen begeleidde met zijn symbolische licht. Net als het oude Griekse standbeeld van Helios zou het bij de ingang van een haven staan en reizigers verwelkomen in een nieuw land.

Eindelijk, op 28 oktober 1886, zat de Amerikaanse president Grover Cleveland de inwijdingsceremonie voor ten overstaan van een menigte van duizenden toeschouwers.

Het standbeeld en Lazarus' gedicht uit 1883, dat in 1903 in brons werd gegoten, hebben als baken gediend voor miljoenen immigranten die voor het eerst het land binnenkwamen in de haven van New York.

De woorden symboliseerden hoop en luidden als volgt: “Geef me jullie vermoeiden, jullie armen, Jullie ineengedoken massa's smachtend om vrij te ademen, Het ellendige afval van je krioelende kust..."