De nieuwe Superman-film van James Gunn is net in de bioscopen verschenen en begint met een opvallende scène waarin een technologisch geavanceerd leger zich richt op onschuldige burgers aan de andere kant van een zwaarbewaakt grenshek.

Als dit scenario je doet denken aan de aanvallen van Israël op Gaza, ben je niet de enige.

Op sociale media werd de film al snel gezien als een scherpe kritiek op het optreden van Israël in Gaza.

Een vijfsterrenrecensie op Letterboxd omschreef de film als “zeer anti-Israël”, een mening die bijna negen miljoen keer is bekeken.

Een andere post, die door 11 miljoen gebruikers op X is gezien, beweert dat de kritiek in de film “zeer expliciet en confronterend” is.

Op X schreef een gebruiker: “Jullie maakten geen grapje over hoe anti-Israël en pro-Palestina die Superman-film was, en ze waren er helemaal niet subtiel mee.”

Een andere gebruiker merkte op: “Superman was zo openlijk anti-Israël, en God, het was zo goed.” Een derde gebruiker voegde toe: “Ik ga niet liegen, ik vind het anti-Israëlische sentiment van Superman echt leuk, en nu weet ik dat James Gunn altijd goed bezig is.”

De controverse over de boodschap van de film is gegroeid sinds Gunn tegen The Times zei dat het verhaal “over politiek” en ‘moraliteit’ gaat, en dat Supermans reis in wezen een “immigrantenverhaal” is. Dit leidde tot hevige kritiek, vooral van mensen die het strenge anti-immigratiebeleid van president Donald Trump steunen.

Gunn noch de cast hebben expliciet gezegd dat het verhaal over Israël of Palestina gaat, maar de eerste kijkers hebben een van de centrale verhaallijnen van de film opgevat als een allegorie voor de huidige oorlog.

Maar gaat de film echt over Israël en Palestina? Of de vergelijking terecht is, is voor interpretatie vatbaar. Het volgende bevat kleine spoilers.

De film laat ons kennismaken met een conflict tussen twee fictieve landen, Boravia en Jarhanpur, dat meteen vergelijkingen oproept met de situatie in Gaza.

Het verhaal begint drie weken nadat Superman (David Corenswet) heeft ingegrepen om te voorkomen dat Boravia, een bondgenoot van de VS, zijn armere buurland Jarhanpur binnenvalt. Boravia heeft een krachtig, door de VS gesteund leger, terwijl Jarhanpur wordt afgeschilderd als weerloos en verarmd.

Al vroeg in de film interviewt journaliste Lois Lane (Rachel Brosnahan) Superman over zijn interventie in Boravia.

“De minister van Defensie zegt dat hij je acties gaat onderzoeken”, zegt Lois. Superman antwoordt: “Mijn acties? Ik heb een oorlog gestopt.”

Boravische troepen verschijnen met tanks en zware wapens, terwijl burgers uit Jarhanpur zonder enige bescherming op de vlucht zijn. De beeldtaal is vertrouwd met dorre terreinen, bescheiden kleding en burgers die met geweren worden ontvangen wanneer ze de grensafscheiding naderen.

Hoewel deze machtsongelijkheid ook in andere echte oorlogen heeft bestaan, is er een specifiek detail dat velen doet denken aan een nauwere connectie met Israël en Palestina.

De Boraviërs worden afgebeeld als etnisch blank, terwijl de bevolking van Jarhanpur dat niet is.

De campagne van Boravië wordt ook getoond als een koloniale poging om de inheemse bevolking van Jarhanpur te verdrijven en het eigen grondgebied uit te breiden.

Op een gegeven moment worden experimentele wapens ingezet tegen burgers.

In een andere scène lopen Jarhanpurianen met stokken en stenen naar de grens, terwijl soldaten uit Boravia vanaf de andere kant van een metalen hek hun geweren op hen richten. Een jongen zwaait met een Superman-vlag in de hoop dat hij gered zal worden als de soldaten dichterbij komen.

Voor sommigen zijn deze vergelijkingen te duidelijk om te negeren.

De discussies tussen de personages weerspiegelen ook bekende argumenten in het Israëlisch-Palestijnse debat.

Lois Lane verdedigt het standpunt van het genocidale regime van Boravia door te zeggen dat een sterkere regering in Jarhanpur een toekomstige bedreiging zou kunnen vormen, een argument dat vaak tegen Hamas wordt gebruikt.

De film toont Superman als de enige overlevende van een genocide die zowel zijn familie als zijn hele beschaving heeft uitgeroeid. Door deze ervaring kan hij de ware aard van het nieuwe regime, dat soortgelijke wreedheden begaat, herkennen.

Superman en iedereen die het aandurft om de miljardair of het regime dat beschuldigd wordt van massaal geweld uit te dagen, worden opgesloten in krappe, vernederende detentiecentra die sterk lijken op die van ICE in de echte wereld.

De mensen die daar vastzitten, worden zowel in taal als behandeling van hun menselijkheid beroofd, waardoor het voor de machthebbers gemakkelijker wordt om hen voor onbepaalde tijd gevangen te houden, zonder duidelijk einde.

Deze realiteit laat ook zien hoe Palestijnen op brute wijze worden behandeld door Israël en worden vastgehouden zonder hun fundamentele mensenrechten.

Van de strijd tegen de Klan tot getuige zijn van bezetting

Het is geen verrassing dat James Gunns nieuwe film een duidelijk verband legt tussen superheldenverhalen en hedendaagse onrechtvaardigheid.

De geschiedenis van Superman als personage is altijd verbonden geweest met de strijd tegen onderdrukking, van de strijd tegen de KKK tot de strijd tegen de nazi's.

Maar in deze versie gebruiken Supermans vijanden moderne propagandamiddelen.

Een van de meest gewaagde stappen in de film is de weergave van hoe de miljardair-schurk en het regime online manipulatie gebruiken om de reputatie van Superman te ondermijnen.

Ze zetten trolboerderijen in, die in het verhaal letterlijk door apen worden gerund, om Superman op sociale media aan te vallen. De campagne maakt gebruik van islamofobe beledigingen en beschuldigt Superman ervan een “harem” van vrouwen te houden in een vermeend complot om de wereld te domineren.

Deze wilde beschuldigingen weerspiegelen de propaganda van Israël na 7 oktober, waarbij de machthebbers hun vijanden vaak beschuldigen van precies dezelfde wandaden die zij zelf begaan.

Zoals de film laat zien, streven schurken – die lijken op figuren als Musk en Trump – persoonlijk gewin na en gedragen ze zich hypocriet, terwijl ze Superman afschilderen als de dreiging.

De film houdt de aandacht gericht op het conflict tussen Boravia en Jarhanpur, met de Boravische leider Vasil Glarkos, gespeeld door Zlatko Buric, een oude, bloeddorstige politicus die lijkt op de Israëlische premier Benjamin Netanyahu.

Hij verklaart openlijk dat hij van plan is het land te stelen, de olie en het gas te nemen, delen ervan aan rijke elites te geven en de rest te verkopen aan degene die het meest betaalt.

Vasil werkt ook samen met de belangrijkste antagonist, Lex Luthor, gespeeld door Nicholas Hoult. Lex wordt neergezet als een centrale figuur in de agressie van Boravia en streeft ernaar een deel van Jarhanpur voor zichzelf te veroveren.

Andere politieke ondertonen zijn onder meer dat Lex Luthor is gebaseerd op Donald Trump.

“Natuurlijk was Donald Trump ons model”, vertelde Superman-schrijver John Byrne in 2016 aan The Daily Beast. DC Comics publiceerde later een “ongeautoriseerde biografie van Lex Luthor” die sterk leek op de cover van Trumps boek The Art of the Deal.

Schrijven in realtime

De tijdlijn van de film loopt ook gelijk met gebeurtenissen in de echte wereld. Gunn begon kort na 7 oktober 2023 met schrijven en voltooide het script in december. De opnames begonnen eind februari 2024.

Gedurende deze periode gaf Gunn indirect commentaar op de oorlog. De Egyptische komiek Bassem Youssef kondigde aan dat hij een rol in de film was kwijtgeraakt nadat hij opmerkingen had gemaakt over Gaza, hoewel Gunn later verduidelijkte dat Youssef nooit officieel een rol was aangeboden, maar dat ze wel over de mogelijkheid hadden gesproken.

Gunn schreef op Threads dat er geen onenigheid tussen hen was en dat ze eventuele misverstanden door middel van een gesprek hadden opgehelderd.

Hoewel de regisseur zich stil heeft gehouden over eventuele parallellen met de werkelijkheid, verschijnen zowel Boravia als Jarhanpur al jaren in de strips, waardoor het moeilijk is om de overeenkomsten met Israël en Palestina te negeren.