Zapowiedź prezydenta-elekta Donalda Trumpa o zakończeniu prawa do obywatelstwa przez urodzenie w pierwszym dniu urzędowania spotkała się z ostrą krytyką ze strony ekspertów konstytucyjnych.
14. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych gwarantuje, że każde dziecko urodzone „na terytorium Stanów Zjednoczonych” jest obywatelem USA, niezależnie od statusu imigracyjnego lub obywatelstwa jego rodziców.
W swoim pierwszym wywiadzie telewizyjnym po reelekcji w zeszłym miesiącu, prezydent-elekt wyraził chęć pozbawienia dzieci urodzonych w USA automatycznego obywatelstwa. „Zamierzamy to zmienić” – powiedział Trump, jednocześnie błędnie twierdząc, że USA są „jedynym krajem”, który gwarantuje obywatelstwo przez urodzenie, niezależnie od statusu prawnego rodziców.
Aż 34 kraje – w tym Kanada i Meksyk, jedyne dwa kraje graniczące lądowo z USA – przyznają obywatelstwo dzieciom urodzonym na ich terytorium.
Eksperci prawni twierdzą, że prezydent USA „nie ma uprawnień do unieważnienia” konstytucyjnego prawa do obywatelstwa dla osób urodzonych na ziemi amerykańskiej.
Według Geoffreya Hoffmana, profesora z University of Houston Law Center, każda próba zmiany status quo za pomocą rozporządzenia prezydenckiego prawie na pewno spotkałaby się z wyzwaniami prawnymi.
Trump nie powiedział wprost podczas wywiadu, czy zamierza dążyć do zmiany konstytucji w celu zniesienia obywatelstwa przez urodzenie, czy też wydać rozporządzenia wykonawcze skierowane do agencji federalnych, aby osiągnąć ten cel.
Zmiana konstytucji: „Mało prawdopodobne”
Raport „The New York Times” wskazuje, że zmiana konstytucji przez Trumpa w celu odebrania prawa do obywatelstwa przez urodzenie jest „mało prawdopodobna” z powodu trudności proceduralnych.
Istnieją tylko dwa sposoby na zmianę konstytucji USA. Pierwszy polega na propozycji kongresowej i ratyfikacji przez stany. W tym mechanizmie poprawka musi zostać zaproponowana większością dwóch trzecich głosów w Izbie Reprezentantów i Senacie USA.
Proponowana poprawka musi następnie zostać ratyfikowana przez trzy czwarte (38 z 50) legislatur stanowych. Wszystkie 27 poprawek do konstytucji USA zostało dotychczas wprowadzonych w ten sposób.
Druga możliwa, ale nigdy nie przetestowana metoda zmiany konstytucji USA polega na tym, że dwie trzecie (34 z 50) legislatur stanowych zwołuje ogólnokrajową konwencję konstytucyjną w celu zaproponowania poprawek.
Każde poprawki zaproponowane przez konwencję muszą następnie zostać ratyfikowane przez trzy czwarte (38 z 50) legislatur stanowych.
Biorąc pod uwagę wysoce partyzancki charakter tej kwestii, Demokraci w legislaturach stanowych i federalnych prawdopodobnie nie połączą sił z Republikanami, aby zmienić konstytucję USA i zakończyć prawo do obywatelstwa przez urodzenie.
Ryzyko działań wykonawczych
W przeciwieństwie do poprawki konstytucyjnej, która nigdy nie została unieważniona przez Sąd Najwyższy USA, rozporządzenia wykonawcze prezydenta USA były rutynowo poddawane przeglądowi sądowemu w przeszłości.
Według Omara Jadwata, dyrektora projektu praw imigrantów w American Civil Liberties Union (ACLU), amerykańskiej organizacji non-profit zajmującej się prawami obywatelskimi, prezydent USA nie może „wymazać konstytucji” rozporządzeniem wykonawczym, ponieważ gwarancja obywatelstwa konstytucyjnego pozostaje „jasna”.
„To jest przejrzysta i rażąco niekonstytucyjna próba siania podziałów i podsycania płomieni nienawiści wobec imigrantów” – powiedział w odpowiedzi na nieudaną próbę Trumpa zakończenia prawa do obywatelstwa przez urodzenie podczas jego pierwszej kadencji jako prezydenta (2017-21).
Jego wcześniejsza próba zniesienia prawa do obywatelstwa przez urodzenie nie powiodła się z powodu innych pilnych kwestii. „Miałem to zrobić poprzez działanie wykonawcze, ale potem musieliśmy zająć się Covidem, szczerze mówiąc” – powiedział.
Według dr Michele Waslin, analityka polityki imigracyjnej, zasada obywatelstwa przez urodzenie wyprzedza konstytucję USA.
W sprawie z 1857 roku Sąd Najwyższy odmówił przyznania obywatelstwa dzieciom niewolników. 14. poprawka, uchwalona po wojnie secesyjnej (1861-65), naprawiła tę niesprawiedliwość, stając się fundamentem prawa o prawach obywatelskich w USA.
W odpowiedzi na przesłuchanie przeprowadzone przez Komisję Sądownictwa Izby Reprezentantów w 2015 roku, mające na celu atak na prawo do obywatelstwa przez urodzenie, były członek American Immigration Council, Mark Noferi, napisał, że każda próba uchylenia tego przepisu konstytucyjnego prawdopodobnie nie zostałaby podtrzymana przez Sąd Najwyższy USA.
„Sąd Najwyższy wielokrotnie podtrzymywał prawo do obywatelstwa przez urodzenie dla dzieci cudzoziemców… Co więcej, zniesienie tego prawa jest niepotrzebne. Nie ma dowodów na to, że nieudokumentowani imigranci przyjeżdżają do USA w dużych liczbach tylko po to, aby rodzić dzieci” – napisał.
