Na Esra Karataş Alpay

Nchi hizo mbili zimefikia makubaliano 20 ya ushirikiano, ikionyesha kile ambacho serikali zote mbili zilieleza kama wakati wa msingi wa muungano wa Euro-Asia wa karne ya 21.

Mkutano wa ngazi ya juu ulioendeshwa kwa ushirikiano wa Rais Recep Tayyip Erdogan na Rais Kassym-Jomart Tokayev ulifanyika Ankara tarehe 29 Julai, na kuhitimishwa kwa tamko la pamoja na makubaliano mbalimbali katika nyanja za nishati, miundombinu, fedha, elimu, na ulinzi.

Makubaliano muhimu ni pamoja na ushirikiano wa nishati kati ya kampuni za kitaifa za mafuta, makubaliano ya usafirishaji mizigo kuptia Koridoo ya Kati, na makubaliano kuhusu akili mnemba, anga, uchimbaji madini, na afya.

Pia nchi hizo zimekubaliana kushirikiana katika kuratibu sera za fedha, kazi za pamoja katika maeneo maalum ya kiuchumi, ushirikiano wa vyombo vya habari, na ramani ya njia ya kufanikisha ulinganifu wa elimu na sayansi.

Makubaliano ya kiufundi kuhusu operesheni za amani za Umoja wa Mataifa pamoja na makubaliano ya sekta mbalimbali yanathibitisha kile ambacho pande zote mbili zinaelezea kama ushirikiano wa kimkakati unaozidi kuimarika kwa ajili ya muungano wa kanda.

Kama Rais Tokayev alivyoeleza: “Haya siyo makubaliano ya pande mbili tu, bali ni maono ya muda mrefu kwa uchumi wa kisiasa wa Eurasia.”

“Makubaliano haya,” alisema Rais Erdogan, “yanaonyesha dhamira ya pamoja ya kuanzisha rasmi roho ya undugu kati ya mataifa yetu, na kubadilisha matarajio ya pamoja kuwa sera zinazoendeshwa na vitendo.”

Uhusiano wa kiuchumi wa pande mbili unaongezeka kwa kasi, huku biashara ya mwaka 2024 ikifikia dola bilioni 5, uwekezaji wa Kazakhstan nchini Uturuki ukifikia dola bilioni 1.5, na uwekezaji wa Uturuki nchini Kazakhstan ukikaribia dola bilioni 5.

Makubaliano haya mapya, yaliyofikiwa wakati wa Mkutano wa Tano wa Baraza la Ushirikiano wa Kimkakati wa Juu la Uturuki-Kazakhstan, ni msingi wa kile Ankara kinachokitaja kama “Karne ya Uturuki,” na ambacho wataalamu wengi sasa wanaona kinapanuka kuwa “Karne ya Ulimwengu wa Turkic.”

‘Siasa za kijiografia zikikutana na sera za kiraia’

Kwa mujibu wa Basak Kuzakci, profesa mshirika wa Sayansi ya Jamii katika Chuo Kikuu cha Marmara, wigo wa makubaliano haya unaashiria mabadiliko makubwa katika mfumo wa ushirikiano wa kikanda.

“Hatutazungumzii tu kuhusu makubaliano ya biashara tena. Haya ni vyombo vya taasisi vinavyojenga mfumo wa kikanda,” ameiambia TRT World.

“Ulimwengu wa Turkic si wazo la nadharia tena, inakuwa mfumo wa utawala, uwekezaji, na maendeleo yanayolingana.”

Kuzakci anaonyesha mchanganyiko wa miundombinu thabiti kama reli, bandari, na mabomba, na miundombinu laini kama uratibu wa sheria, ushirikiano wa elimu, na mifumo ya vyombo vya habari.

“Hii sasa ni siasa za kijiografia zikikutana na sera za kiraia. Na inaendelea kupitia makubaliano yanayoanzisha uaminifu, ushirikiano, na uwezo wa muda mrefu.”

Mtaalamu wa uchumi na profesa mshirika Murat Yas, pia wa Chuo Kikuu cha Marmara, anasisitiza maslahi ya kijiografia na kibiashara yanayoambatana na makubaliano ya Ankara.

Anaiona kama msingi wa uchumi wa kikanda wenye uongozi huru, usiotegemea Urusi.

“Kwa makubaliano haya 20, Ankara na Astana wanaanzisha msingi wa mfumo wa biashara wa kikanda bila ya kutegemea Urusi,” anaiambia TRT World.

“Koridoo ya Kati siyo tu njia ya usafirishaji, ni uchumi wa kisiasa unaoendelea.”

Yas anabainisha kuongezeka kwa usafirishaji wa mafuta wa Kazakhstan kupitia bomba la Baku–Tbilisi–Ceyhan na uwekezaji wa Uturuki katika usafirishaji wa Caspian kama ishara za mpangilio mpya wa nishati.

“Ni kuhusu kupunguza vikwazo na kuingiza mtaji na utaalamu wa Kituruki katika mfumo wa miundombinu ya Asia ya Kati,” anasema.

Pia anamtaja Tokayev kwa pendekezo lake la mfuko wa pamoja wa uchimbaji madini na mkakati wa utofauti wa bidhaa za nje kama ushahidi wa “mtazamo mzuri wa kuunganisha viwanda kwa uendelevu.”

“Kama miradi hii itaendelea, tutahamia kutoka biashara ya malighafi kwenda uzalishaji wa pamoja. Kutoka kwa shaba ghafi hadi usindikaji mahiri. Kutoka ngano hadi ushirikiano wa teknolojia ya maisha.”

‘Ulimwengu wa Turkic: Mfumo unaojitokeza’

Ingawa makubaliano mengi yatahitaji miaka mingi kufanikisha, wataalamu wanakubaliana nia ya kimkakati ni dhahiri. Uturuki na Kazakhstan wanaunda mfumo wa ndani wa Eurasia, wenye taasisi za pamoja, miundombinu iliyoshirikiwa, na viwango vinavyolingana.

“Kama makubaliano haya yatafanyiwa kazi kwa dhamira halisi ya kisiasa, yataimarisha biashara, nishati, na diplomasia ya Eurasia kwa vizazi vijavyo,” anasema Kuzakci.

“Ulimwengu wa Turkic sasa ni mfumo unaojitokeza. Uturuki na Kazakhstan ni waanzilishi wake.”

Murat Yas anaongeza: “Kama yatafanikiwa, ushirikiano huu unaweza kuwa nguzo ya upande wa magharibi wa biashara kati ya China, Asia ya Kati, na Uturuki, ukiepuka vikwazo vya baharini na utegemezi uliopo kwa muda mrefu.”

Mkutano wa Ankara haukuwa tukio la diplomasia tu; lilikuwa ramani ya njia. Sasa ni jukumu la mataifa yote mawili kuibeba na kutembea pamoja, anasema.

Makubaliano 20 yaliyosainiwa

Erdogan na Tokayev walisaini azimio la pamoja na ramani ya mkakati wa Baraza la Ushirikiano wa Kimkakati wa Juu la Uturuki-Kazakhstan.

Shirika la Mafuta la Uturuki (TPAO) na KazMunayGaz walisaini makubaliano ya ushirikiano wa nishati.

Viongozi wa reli na usafirishaji wa mizigo kutoka Uturuki na Kazakhstan walikubaliana kuongeza trafiki kwenye Njia ya Kati.

Shirika la Habari la Anadolu na Kituo cha Runinga na Redio cha Kazakhstan (TRC) walisaini makubaliano ya ushirikiano wa vyombo vya habari.

Mamlaka za fedha za Uturuki (BDDK) na Kazakhstan zilikubaliana kuimarisha usimamizi wa benki.

Ofisi za Mawasiliano ya Rais kutoka pande zote mbili zilisaini makubaliano ya ushirikiano wa sera za habari.

Mawaziri wa Usafirishaji walisaini makubaliano ya usafirishaji wa barabara za kimataifa kati ya Uturuki na Kazakhstan.

Mawaziri wa Biashara na Viwanda walisaini azimio la ushirikiano wa maeneo maalum ya kiuchumi.

Mawaziri wa Biashara walifikisha makubaliano ya kuimarisha uhusiano wa biashara na uchumi.

Mawaziri wa Teknolojia walisaini makubaliano ya ushirikiano katika sekta ya akili mnemba, ubunifu, na anga.

Itifaki ya utekelezaji kuhusu miradi ya pamoja ya sayansi na teknolojia ilisainiwa.

Wakaguzi wa afya kutoka pande zote mbili walikubaliana kuimarisha usimamizi wa madawa na ushirikiano.

Taasisi za utafiti, Taasisi za Afya za Uturuki na Kituo cha Taifa cha Utafiti cha Kazakhstan walisaini makubaliano ya kubuni mikakati ya pamoja ya mfumo wa afya.

Mawaziri wa Elimu walisaini makubaliano ya kuruhusu Taasisi ya Maarif kupanua shughuli zake Kazakhstan.

Mawaziri wa Nishati walisaini makubaliano ya kuimarisha ushirikiano wa pande mbili katika sekta ya nishati.

Uturuki na Kazakhstan walikubaliana kushirikiana kwenye miradi ya uchimbaji na ukuzaji wa madini.

Mawaziri wa Mipango ya Miji walikubaliana kushirikiana katika maendeleo ya miji na sera za miundombinu.

Mawaziri wa Haki walisaini makubaliano ya kuimarisha ushirikiano wa kisheria.

Maafisa wa ulinzi walisaini makubaliano ya kiufundi juu ya ushirikiano katika misheni za amani za Umoja wa Mataifa (UNIFIL).

Kwa kusaini makubaliano 20, viongozi wawili, na maono moja ya pamoja, Uturuki na Kazakhstan wamechukua hatua thabiti kuelekea enzi mpya ya kijiografia ya siasa, ambapo mustakabali wa Ulimwengu wa Turkic utaegemea makubaliano yaliyotiwa saini, njia za reli, na mifumo ya kidijitali iliyojengwa kudumu.