Na Abdulwasiu Hassan
Abubakar Ibrahim amekuwa akifanya biashara ya nafaka katika soko kubwa la wazi la Nigeria kwa muda mrefu kama anakumbuka.
Lakini, anapotoka kwenda kazini sasa, hakuna chochote kinachomtayarisha kwa kutokuwa na uhakika kila siku ya soko inaonekana kushikilia.
Kinadharia, kushuka kwa bei za vyakula hivi majuzi katika taifa hilo la Afrika Magharibi kulipaswa kuwa afueni baada ya mzozo wa muda mrefu wa gharama za maisha. Ibrahim anaihusisha na "uingiliaji kati wa Mungu" kwamba kinyume chake kimetokea.
Duka lake katika Soko la Kimataifa la Nafaka la Dawanau la Kano limegeuka hivi majuzi na kuwa sehemu tulivu ya kitovu cha biashara.
Akiwa amesimama katikati ya mlundikano wa mahindi na maharagwe, Ibrahim anatafakari kitendawili cha bei ya chini kushindwa kuwasha mahitaji, kwani ukwasi bado ni mdogo na wanunuzi wa kimataifa bado ni wachache.
Katika nchi ambayo karibu asilimia 40 ya mfumuko wa bei ya chakula uliteketeza bajeti za nyumba nyingi mwaka jana, kushuka huku kusikotarajiwa ni afueni na kitendawili, na kuwaacha washikadau kutafakari nguvu - kutoka kwa uingiliaji kati wa sera za serikali hadi ubadilishaji wa sarafu - nyuma ya mabadiliko ya ghafla.
"Gunia la kilo 100 la mahindi ambalo liliuzwa kwa zaidi ya naira 70,000 (dola za Marekani 46.2) mwaka jana sasa ni karibu naira 50,000 (dola 33) au hata chini ya hapo," Ibrahim anaiambia TRT Afrika. "Kushuka kwa bei pia kumeathiri mazao kama vile maharagwe, mchele na soya."
Chochea taratibu
Dk Usman Bello, ambaye anafundisha katika idara ya uchumi katika Chuo Kikuu cha Ahmadu Bello, Zaria, anabainisha kuthaminiwa kwa naira ya Nigeria dhidi ya dola kama moja ya sababu za kushuka kwa bei ya vyakula.
Kiwango cha ubadilishaji wa sasa ni karibu naira 1,500 hadi dola, ikiimarika kutoka naira 1,700 hadi hivi majuzi.
"Serikali inaagiza nafaka na kuzisambaza kwa mkopo kwa wanunuzi wakuu. Hii inajumuisha wazalishaji wa chakula cha kuku, ambao hutumia sehemu kubwa ya nafaka," Dk Bello anaiambia TRT Afrika.
"Mara tu wanapofikia mauzo yaliyolengwa, wanunuzi hawa watalipa deni lao kwa serikali. Mfumo huo unawafanya kuwa na manufaa zaidi kupata kutoka serikalini kuliko soko huria."
Waziri wa Kilimo wa Nigeria, Abubakar Kyari, anaelezea kushuka kwa bei kama matokeo ya juhudi za serikali kuongeza usambazaji wa soko kupitia kilimo cha ndani badala ya kuagiza bidhaa kutoka nje.
"Tulikabiliwa na mahitaji makubwa na ugavi mdogo hapo awali. Mwaka 2024, tulikuwa na mavuno mazuri, na kusababisha usambazaji mkubwa kuliko miaka ya nyuma," anasema. "Ilikuwa hatua iliyoanzishwa na Rais (Bola Ahmed Tinubu) ili kupunguza mfumuko wa bei ya chakula, na tunaendelea na juhudi hizi."
Mzunguko wa uzalishaji wa ndani
Kyari anataja mafanikio ya kilimo cha msimu wa kiangazi kinachoungwa mkono na serikali kwa kuamua kuongeza awamu nyingine ya usaidizi kabla ya msimu wa mvua.
"Baadhi ya watu wanadai tuliagiza chakula kutoka nje, lakini hatukufanya. Tulikuwa na dirisha la kuagiza, ingawa halikutumika," anasema.
Wakati serikali inasalia na matumaini kuhusu mkakati wake, baadhi ya wachambuzi wanaonya kuwa bei ya chini ya nafaka inayoendelea inaweza kuwakatisha tamaa wakulima kuwekeza katika uzalishaji mkuu ikiwa faida haitoshi.
"Wakulima wanaweza kuvunjika moyo isipokuwa bei ya mbolea itashuka kutoka viwango vya juu vya mwaka jana," anaonya Dk Bello.
Waziri wa kilimo anajaribu kuondoa hali hiyo ya giza, na kuwahakikishia washikadau kwamba afua zote za serikali zitalenga kuongeza uzalishaji wa kilimo wa mashinani.
Tunaangalia taratibu za uimarishaji wa bei. Tunapanga kupunguza bei zaidi ndani ya wiki mbili zijazo bila kukatisha tamaa uzalishaji wa ndani,” anasema.
Wazalishaji wasioridhika
Wafanyabiashara wa nafaka ambao walilundika wakati wa mavuno mengi mwaka jana hawajafurahishwa na kile kinachotokea sokoni.
Ibrahim, hawezi kuelewa ni kwa nini mahitaji yanabaki kuwa chini licha ya bei kuporomoka.
Waziri wa kilimo Kyari anaona kuwa baadhi ya "wahifadhi" wameanza kutoa hisa zao kutokana na kushuka kwa bei inayoendelea, na kusababisha usambazaji mkubwa.
Wachambuzi wanasema kuwa serikali inahitaji kozi sahihi. "Uagizaji mkubwa wa bidhaa kwa wakati huu si endelevu, hasa kutokana na kupanda kwa bei wakati wa msimu wa mvua," Dk Bello anaiambia TRT Afrika.
"Kuendelea kwa mbinu hii kunategemea vifungu vya bajeti ya 2025, ambayo Rais alitia saini hivi karibuni."
Kanuni za soko huria
Sekta ya chakula ya Nigeria imekuwa ikilindwa kwa muda mrefu, huku uagizaji wa vyakula vikuu kama mchele ukipigwa marufuku ili kuwalinda wazalishaji wa ndani.
Hata hivyo, sera hii haijapunguza bei hadi viwango vinavyoweza kumudu kwa Wanigeria wengi.
Kulingana na Shirika la Umoja wa Mataifa la Mpango wa Chakula Duniani, Wanigeria wanatumia asilimia 65 ya mapato yao kununua chakula.
Huku wafanyabiashara wa nafaka wakisubiri kupanda kwa bei, serikali inaendelea kuunga mkono uzalishaji ili kuongeza usambazaji wa soko.
Wateja, kwa upande mwingine, wanatumai mienendo mizuri ya soko kuanza kutumika. Huku miaka minane ya ulinzi ikishindwa kufanya chakula kuwa nafuu, wengine wanashangaa kama soko huria linaweza kuwa mbinu bora zaidi.
