Na Ian Proud

Mkutano wa amani kati ya Rais wa Marekani Donald Trump na Rais wa Urusi Vladimir Putin uliofanyika Alaska ulikuwa wa kihistoria kwa maana zaidi ya moja.

Baada ya yote, si kila siku rais wa Marekani anakutana na kiongozi wa nchi inayokabiliwa na vikwazo vikali vya kimataifa.

Kwa hivyo, wakati ndege ya Rais Putin iliporuka kuwasili Alaska tarehe 16 Agosti ikiongozwa na ndege nne za kivita za Marekani F-35, na viongozi hao wawili wakitembea kwenye zulia jekundu, ujumbe wa picha ulikuwa mkubwa mno.

Lakini licha ya sherehe zote zilizozunguka mkutano huo, baada ya mazungumzo ya saa manne, hadhira ilibaki na maswali kuhusu hatima ya Ukraine.

Hata hivyo, ishara zinaonyesha matumaini, na ushirikiano na Ukraine utakuwa hatua muhimu inayofuata kuelekea amani inayohitajika.

Tangu vita vilipoanza Februari 2022, kipaumbele cha Ukraine kimekuwa kumuweka Putin katika hali ya kutengwa kimataifa.

Viongozi wa Ulaya na Marekani walikatisha mazungumzo rasmi na Urusi. Kutokana na uzoefu wangu kama balozi wa Uingereza mjini Moscow kuanzia 2014 hadi 2019, ni wazi kuwa kumtenga Urusi imekuwa sera rasmi ya Magharibi kwa zaidi ya muongo mmoja.

Nchini Uingereza, matangazo ya moja kwa moja ya BBC, kituo cha taifa, yalikuwa yakikosoa vikali na kuonyesha kutoridhika.

Mwandishi mkuu wa BBC, Lyse Douset, alisema kutandikwa kwa zulia jekundu, “mstari mwekundu umevukwa.” Watoa maoni wengine walikuwa wakiukosoa mkutano huo zaidi.

Trump alimpa Putin “ushindi” kwa kukutana naye bila kutarajia masharti yoyote kwa upande wake. Mmoja wa wachambuzi wa Marekani alinungunika kuona majeshi ya Marekani yakimkaribisha “mtuhumiwa wa uhalifu wa kivita.”

Rais Trump alifanya juhudi kubwa kumfanya Putin ajihisi nyumbani, tofauti kabisa na jinsi alivyomkosoa hadharani Rais Zelenskyy katika Ofisi ya Oval mwezi Februari.

Ni dhahiri Trump alifikiria sana kuweka mwelekeo mzuri na mwenzake wa Urusi, baada ya kutokutana kwa miaka saba.

Trump alimpongeza Putin kwenye zulia jekundu, na viongozi hao wawili wakaendeshwa pamoja kwenye gari la kifahari la rais wa Marekani, ‘Beast’.

Trump hata alimruhusu Putin kuzungumza kwanza kwenye mkutano wa waandishi wa habari, tofauti kabisa na mwenendo wake kwa wageni kutoka Ulaya wanapozuru White House, ambapo mara nyingi huwadhihaki.

Katika hotuba zake, Trump hakutumia tishio la vikwazo vya kiuchumi vilivyozungumzwa sana dhidi ya Urusi.

Hata hivyo, viongozi wote wawili walizungumzia umuhimu wa kuisha kwa mzozo unaowafaidi pande zote mbili, Urusi na Ukraine.

Rais Putin alikiri juhudi za Trump katika “kusaidia kutatua suala la Ukraine”. Alisema alikuwa “na nia ya dhati ya kumaliza mzozo huo” na kwamba mkataba wowote wa kusitisha mapigano lazima uzingatie pia usalama wa Urusi.

Rais Trump alisema “Rais Putin anataka kuona (mwisho wa vita) kama ninavyotaka mimi.”

Hakuna mafanikio makubwa hadi sasa

Lakini, licha ya maneno mazuri ya pande zote, ilikuwa dhahiri mkutano haukufikia mafanikio makubwa ya kusitisha mapigano.

Trump alisema bado kuna kikwazo “kikubwa” kinachozuia maendeleo. Kikwazo hicho kinaonekana kuwa ni azma ya Ukraine kuendelea kujiunga na NATO, jambo ambalo Urusi imekuwa ikiita sababu kuu ya mzozo.

Trump alisema atahitaji kuzungumza na Rais Zelenskyy, viongozi wa NATO na wa Ulaya baadaye, kwa kuwa “hakuna mkataba hadi makubaliano ya kweli yapatikane.”

Yoyote yale yaliyojadiliwa na viongozi wa Marekani na Urusi, Putin hatoweza kupata kila anachotaka, ikiwemo matakwa makubwa ya Ukraine kutoa sehemu za ardhi; hakuna mtu nchini Ukraine au upande wa Magharibi atakayekubali hilo na haitapaswa kukubaliwa.

Hili linatufikisha wazi kwamba hakutakuwa na mkataba, iwe wa kusitisha mapigano au wa mchakato wa amani wa kina, bila Ukraine na Urusi kushiriki moja kwa moja.

Kwa sababu hiyo, sera ya Magharibi ya kumtenga Putin pia imezuia uwezekano wowote wa amani, isipokuwa ile inayoweza kufikiwa kufuatia ushindi wa kijeshi wa Ukraine ambao hauna matumaini makubwa.

Kabla ya mkutano wa Alaska, shinikizo kutoka ukanda wa Ulaya liliongezeka kumtaka Zelenskyy kushirikishwa kwenye mazungumzo yoyote na Putin. Rais Zelenskyy alisema wiki hii baada ya mazungumzo na Trump na viongozi wa Ulaya kuwa “mazungumzo kuhusu sisi, bila sisi, hayawezi kufanikisha chochote.”

Trump awali alionyesha uwezekano wa mkutano wa pande tatu baina ya Putin na Zelenskyy ndani ya siku chache, ingawa hili halikutajwa kwenye mkutano wa waandishi wa habari.

Ikiwa mkutano huu wa maandalizi huko Alaska utafungua njia kwa Putin na Zelenskyy kuungana na kufikia mkataba wa kusitisha mapigano, basi Trump atakuwa amefanikiwa na kuhalalisha uamuzi wake wa kumwalika rais wa Urusi Marekani.

Kwa sababu, kama wachambuzi kadhaa walivyosema, Putin anaweza kusubiri.

Hii kwa maana nyingine inaonyesha kuwa Zelenskyy ana muda mfupi zaidi. Kipindi cha mkutano wa Alaska, mtazamo wa vyombo vya habari vya Magharibi kuhusu Ukraine umeanza kubadilika katika mwezi uliopita.

Sura ya Zelenskyy, ambayo awali haikukashifiwa, imepata doa kutokana na juhudi zake za kuzuia vyombo huru vya kupambana na rushwa nchini Ukraine.

Vyombo vikuu vya habari vya Magharibi vilivyomwunga mkono bila kikomo tangu alipoingia madarakani mwaka 2019 vimeanza kumkosoa kwa mara ya kwanza. Hapati tena usaidizi wao kamili.

Jarida la The Economist limesema Zelenskyy alifanya “makosa ya kimkakati.” Owen Mathews, aliyeandika katika gazeti maarufu la Telegraph, aliitaka Zelenskyy ajiondoe madarakani akisema “sasa yeye si sehemu ya suluhisho la kumaliza mzozo na Urusi. Yeye ni sehemu ya tatizo.”

Kwa ujumla, mwanahabari maarufu Gideon Rachman, aliyekuwa mkosoaji mkali wa Urusi na anayeegemea upande wa Ukraine, aliandika kwa mara ya kwanza, ingawa kwa masikitiko, kwamba Ukraine inaanza kupoteza na kwamba inawezekana hatua ya kukubali kuacha kwa azma ya kujiunga na NATO itakuwa lazima.

Magharibi imefanya tathmini kuwa kumuunga mkono Zelenskyy kikamilifu na labda si chaguo sahihi, kwamba vita Ukraine vinaonekana kuwa vigumu kushinda, na kwamba hivyo vitaumiza Ukraine na kuwalazimisha mataifa ya Ulaya kugharamia gharama kubwa.

Hata hivyo, mkutano huu wa kihistoria utaongeza msukumo wa kumaliza vita hivi vya kuogopesha nchini Ukraine, jambo ambalo ni zuri. Ingawa ninadhani msukumo huo utakuwa mzito zaidi kwa Zelenskyy.