Amerika Quşma Ştatları İzrail Başministrı Binyamin Netanyahunı qulğa alu boyırığın çığarğanı öçen Xalıqara cinayät mäxkämäse xökemdarlarına qarşı sankśiyälär kertte. Bu adım mäxkämäneñ tä'siren kimetü öçen basımnı arttıru maqsatınnan çığıp yasaldı.
Gaagada urnaşqan bu dürt sudya, barısı da xatın-qızlar, AQŞqa kerü xoquqın yuğaltaçaq häm alarnıñ AQŞ iqtisadındağı barlıq milek häm mänfäğätläre tuñdırılaçaq. Bu çaralar, ğädättä, AQŞ doşmannarına qarata qullanılsa da, bu yulı mäxkämä xezmätkärlärenä qarşı yünältelgän.
“AQŞ üz suverenitetın, İzrailneñ häm başqa berär AQŞ berlektäşeneñ qanunsız xäräkätlärdän saqlaw öçen kiräk bulğan här adımnı yasayaçaq”, – dide AQŞ Däwlät särqätibe Marko Rubio üz belderüendä.
Rubio şulay uq: “Xalıqara cinayät mäxkämäsen yaqlawçı illärne, alarnıñ kübese AQŞ qorbannarına bäyle irekneñ bäyäsen belä, bezneñ häm İzrailgä qarşı bu oyatsız höcümgä qarşı torırğa çaqıram”, – dip östäde.
Mäxkämä, tiz arada cawap birep: “Bu çaralar xalıqara mäxkämäneñ bäysezlegen kimetü maqsatında yasalğan açıq tırışlıq”, – dip belderde
Keşe xoquqları oyışmaları başqa illärne Xalıqara cinayät mäxkämäseneñ bäysezlegen yaqlarğa çaqırdı. 2002nçe yılda tözelgän mäxkämä, illär üzläre cinayätlärne tikşerä almağan oçraqta, dönyanıñ iñ awır cinayätläre öçen cawaplılarnı xökem itü öçen oyıştırılğan.
“Bu sankśiyälär Xalıqara cinayät mäxkämäsen İzraildä häm Fälästindä qılınğan awır cinayätlär öçen cawaplılıqnı tikşerüdän tıyırğa tırışa”, - dip belderde Keşe xoquqları oyışmasınıñ xalıqara xökem direktorı Liz Evenson.
Sankśiyägä êläkkän xökemdarlar arasında Sloveniya wäkile Beti Xöhler häm Benin wäkile Reyne Alapini-Ganso bar. Alar Netanyahuğa arest orderı çığarğan prośesslarda qatnaşqan.
Mäxkämä Netanyahu häm êlekke İzrail saqlanu ministrı Yoav Gallantnıñ Ğazzä tartqalaşuında suğış cinayätläre, şul isäptän açlıqtan üterü ısulı belän bäyle buluın raslaw öçen “nigezle dälillär” taptı.
İzrail bu ğäyepläwlärne, şul isäptän Könyaq Afrikanıñ genośid ğäyepläwen kisken räweştä kire qaqtı.
AQŞ häm İzrail Rim statusına quşılmağan. Läkin AQŞ berlektäşläreneñ kübese, şul isäptän Yaponiyä, Könyaq Koreyä, Latin Amerikanıñ küpçelege häm Afrika illäre bu statusqa quşılğan häm şiklelärne üz cirlärendä totqarlarğa tiyeş.
Tramp İlbaşı wazıyfasınıñ berençe çorında Xalıqara cinayät mäxkämäseneñ ul çaqtağı baş prokurorına sankśiyälär kertkän ide. 2020nçe yılda Bayden, İlbaşı bulıp saylanğaç, mäxkämä belän xezmättäşlekne yañarttı häm Rusiyäneñ Ukrainağa höcümennän soñ Xalıqara cinayät mäxkämäse belän êşläde.
2023nçe yılda Xalıqara cinayät mäxkämäse Ukraina balaların massaküläm urlaw gäyepläwe belän Rusiyä İlbaşı Vladimir Putinnı qulğa alu orderın çığardı.
