Rais wa Marekani Donald Trump kwa mara nyingine tena ameikosoa Taasisi ya Smithsonian kwa kulenga sana “jinsi utumwa ulivyokuwa mbaya.”

“Smithsonian imepoteza mwelekeo, ambapo kila kitu kinachojadiliwa ni jinsi nchi yetu ilivyokuwa mbaya, jinsi utumwa ulivyokuwa mbaya, na jinsi waliodhulumiwa hawajafanikisha chochote...” Trump aliandika kwenye Truth Social.

Chapisho lake lilikuja wiki moja baada ya maafisa wa Ikulu ya Marekani kuieleza Smithsonian kuwa itakabiliwa na “ukaguzi wa kina wa ndani” wa makumbusho yake hivi karibuni.

Trump alisema amewaagiza mawakili wake “kupitia” kile alichokiita maudhui ya “woke” katika makumbusho ya Smithsonian, akiahidi kuanzisha “mchakato sawa kabisa na ule uliofanyika kwenye Vyuo na Vyuo Vikuu ambapo maendeleo makubwa yamepatikana.”

Utumwa: Uhalifu mbaya zaidi dhidi ya ubinadamu

Smithsonian, iliyoanzishwa na Bunge la Marekani mwaka 1846, sasa inasimamia makumbusho 21. Ufadhili wake kwa kiasi kikubwa hutolewa na serikali ya taifa.

Taasisi hiyo imekuwa ikilengwa mara kwa mara na hasira za Trump kwa kuangazia “vipengele hasi” vya historia ya Marekani, kama vile biashara ya watumwa ya trans-Atlantiki.

Wafanyabiashara wa Ulaya walihamisha takriban wanaume, wanawake, na watoto wa Kiafrika kati ya milioni 12.5 na milioni 15 kuvuka Atlantiki kati ya karne ya 16-19. Vizazi vilivumilia ukandamizaji wa kimfumo huku vikichangia sana uchumi wa Marekani uliokuwa unategemea kazi ngumu wakati huo.

Wanazuoni na wanahistoria, hata hivyo, wanakubaliana bila shaka yoyote kuhusu ukatili wa utumwa: Biashara ya watumwa ya trans-Atlantiki ilikuwa “moja ya uhalifu mbaya zaidi dhidi ya ubinadamu” katika historia iliyorekodiwa.

Hapa kuna mambo matano yanayoonyesha ukubwa wa mateso, upotevu wa maisha, na ukatili wa kimfumo kwa vizazi.

Uhamisho wa kulazimishwa, vifo vya halaiki

Biashara ya watumwa ya trans-Atlantiki iliwahamisha kwa nguvu mamilioni ya Waafrika kwa zaidi ya miaka 400, na kuifanya kuwa mojawapo ya uhamisho mkubwa wa kulazimishwa katika historia ya binadamu.

Kulingana na hifadhidata ya Biashara ya Watumwa ya Trans-Atlantiki, angalau Waafrika milioni 12.5 walipakiwa kwenye meli, huku takriban milioni 10 wakinusurika uhamisho wa kulazimishwa hadi Amerika.

Safari ya njia moja ilikuwa ya mauti, na inakadiriwa vifo milioni 1.8 vilitokana na magonjwa, utapiamlo, na hali mbaya ndani ya meli za watumwa.

Kwa mfano, mauaji ya Zong ya mwaka 1781 yalishuhudia zaidi ya Waafrika 130 waliokuwa watumwa wakitupwa baharini na wafanyakazi wa Uingereza ili kudai pesa za bima.

Hali ndani ya meli za watumwa zilikuwa za kutisha: watu walifungwa pamoja katika sehemu ndogo, zisizo safi, mara nyingi wakiwa hawawezi kukaa wima, na chakula na maji yalikuwa kidogo.

Mwanahistoria Marcus Rediker anaelezea Njia ya Kati – jina lingine la safari ya kulazimishwa ya Waafrika watumwa kuvuka Bahari ya Atlantiki – kama “gereza linaloelea,” lililojaa ndui na magonjwa mengine.

Ukatili wa kimfumo

Biashara ya watumwa ya trans-Atlantiki ilijaa ukatili, kuanzia kukamatwa Afrika hadi kuuzwa Amerika.

Waafrika waliokuwa watumwa walikumbana na kupigwa mijeledi, kuchomwa alama, na kukatwa viungo. Code Noir, hati ya kisheria ya Kifaransa ya mwaka 1685, iliruhusu adhabu kali, ikiwemo kukatwa viungo kwa wale waliotoroka, huku makoloni ya Uingereza na Uhispania pia yakiruhusu nidhamu ya kikatili.

Kunyongwa, ingawa kunahusishwa zaidi na enzi baada ya utumwa, kulianza wakati wa biashara ya watumwa, ambapo mauaji ya hadharani yalitumiwa kutisha na kukandamiza dalili yoyote ya upinzani.

Kwa mfano, baada ya Uasi wa Stono wa mwaka 1739 huko South Carolina, ambapo Waafrika waliokuwa watumwa waliasi dhidi ya watekaji wao, angalau waasi 20 waliuawa, vichwa vyao vikiwa vimewekwa kwenye miti ili kuzuia maasi ya baadaye.

Unyanyasaji wa kingono pia ulikuwa wa kawaida, ambapo wanawake waliokuwa watumwa walibakwa na watekaji wao, kama ilivyoandikwa katika vitabu kama cha Harriet Jacobs, ambaye alielezea unyanyasaji wake katika Incidents in the Life of a Slave Girl.

Familia zilizovunjwa, utambulisho uliofutwa

Biashara ya watumwa ya trans-Atlantiki ilivunja familia na kufuta utambulisho wa kitamaduni kwa kiwango kisicho na kifani. Waafrika waliokuwa watumwa mara nyingi walikamatwa wakati wa uvamizi au vita, kutenganishwa na familia, na kuuzwa mara kadhaa kabla ya kufika Amerika.

Makumbusho ya Taifa ya Historia na Utamaduni wa Wamarekani Weusi ya Smithsonian yanaonyesha jinsi masoko ya watumwa, kama yale ya Charleston, South Carolina, yalivyogawanya familia, ambapo watoto, wazazi, na wenzi waliuzwa kwenye mashamba tofauti.

Mfano mmoja ni uuzaji wa watu waliokuwa watumwa kutoka mashamba ya Wajesuit wa Maryland katika karne ya 19, ambapo familia ziligawanywa bila kujali uhusiano wao.

Uharibifu huu pia ulienea hadi urithi wa kitamaduni. Waafrika waliokuwa watumwa kutoka makabila mbalimbali walinyang’anywa lugha zao, dini zao, na mila zao. Watekaji waliwalazimisha kutumia majina mapya na desturi za Kikristo, wakifuta uhusiano wa mababu.

Unyonyaji wa kiuchumi

Utumwa ulikuwa msingi wa mfumo wa kiuchumi wa ulimwengu wa Atlantiki.

Waafrika waliokuwa watumwa walichukuliwa kama bidhaa, huku kazi yao isiyolipwa ikichochea utajiri wa mataifa ya Ulaya na Marekani kupitia mashamba ya miwa, pamba, na tumbaku.

Kampuni ya Royal African pekee ilisafirisha zaidi ya watu 200,000 waliokuwa watumwa kati ya 1672 na 1731, ikizalisha faida kubwa kwa tabaka la juu la Uingereza. Katika Amerika, kazi ya watumwa ilidumisha ukuaji wa uchumi huku mashamba ya mpunga ya South Carolina na mashamba ya tumbaku ya Virginia yakitegemea kabisa unyonyaji wa watumwa.

Mfumo huu wa kiuchumi uliwafanya binadamu kuwa mali, ambapo waliuzwa kama mifugo. Kumiliki watumwa kuliwatajirisha watekaji na kuimarisha mfumo wa ubaguzi wa rangi ulioruhusu ukatili.

Kutokuwepo kwa usawa wa kiuchumi bado kunaendelea hadi leo.

Kwa mfano, familia za kawaida za Wazungu nchini Marekani zina mara 9.2 zaidi ya utajiri wa familia za kawaida za Wamarekani Weusi, pengo ambalo wachambuzi wanasema ni matokeo ya utumwa kuwakosesha Wamarekani Weusi fursa za kiuchumi.

Urithi wa maumivu, kutokuwepo kwa usawa

Kukomeshwa kwa utumwa katika karne ya 19 hakukuondoa athari zake.

Ubaguzi wa rangi uliongezeka, na kusababisha sheria za Jim Crow, zilizopitishwa kati ya 1874 na 1975, kutenganisha jamii za wazungu na weusi Kusini mwa Marekani.

Kutenganishwa kwa familia na kupoteza utamaduni pia kuliunda maumivu ya kizazi, ambapo vizazi vya waliokuwa watumwa vilikumbana na vikwazo vya kiuchumi na kijamii.