Rais wa Uturuki, Recep Tayyip Erdogan, atatembelea Tianjin, China, kuanzia Agosti 31 hadi Septemba 1 kuhudhuria mkutano wa 25 wa Baraza la Wakuu wa Nchi wa Shirika la Ushirikiano wa Shanghai (SCO) kama mgeni wa heshima, kulingana na tangazo lililotolewa na Mkurugenzi wa Mawasiliano wa Türkiye, Burhanettin Duran, siku ya Ijumaa.

Ziara hii ni ya kwanza kwa Erdogan nchini China baada ya miaka mitano na inakuja wakati ambapo uhusiano wa kimkakati kati ya Ankara na Beijing unazidi kuimarika. Wakati wa mkutano huo, Erdogan anatarajiwa kuhutubia kikao kilichopanuliwa cha SCO na kufanya mazungumzo ya pande mbili na Rais wa China, Xi Jinping, pamoja na viongozi wengine wanaoshiriki.

Mkutano wa SCO wa mwaka huu una umuhimu mkubwa hasa katika muktadha wa misukosuko ya kimataifa, huku maswali yakiendelea kuhusu kusitishwa kwa mapigano kati ya Urusi na Ukraine na uchumi wa dunia ukikumbwa na athari za sera za ushuru za Rais wa Marekani wa wakati huo, Donald Trump.

“Kwa kushiriki katika Mkutano wa SCO, Uturuki inalenga kuimarisha uwepo wake, kuimarisha uhusiano wa pande mbili, na kushiriki kwa njia ya pande nyingi ndani ya mfumo wa shirika hilo,” alisema Mehmet Ozkan, Profesa wa Mahusiano ya Kimataifa katika Taasisi ya Vita ya Pamoja katika Chuo Kikuu cha Ulinzi wa Kitaifa cha Uturuki.

“Türkiye haioni SCO kama muungano unaotawaliwa na nchi moja pekee,” aliiambia TRT World. “Badala yake, inaona shirika hilo kama mbadala wa pande nyingi unaoinuka dhidi ya mfumo wa kimataifa unaotawaliwa na Magharibi,” aliongeza.

Uhusiano wa asili

Uturuki imekuwa mshirika wa mazungumzo wa SCO tangu mwaka 2012, ikiwa nchi ya kwanza na pekee ya NATO kupata hadhi hii, ikionyesha juhudi za Ankara kusawazisha ushirikiano wake wa Magharibi na ushirikiano wa kina zaidi katika eneo la Eurasia. SCO, iliyoanzishwa mwaka 2001 na China, Urusi, na nchi za Asia ya Kati, inalenga usalama wa kikanda, ushirikiano wa kiuchumi, na kupambana na ugaidi. Wanachama kamili sasa ni pamoja na India, Pakistan, Iran, na Belarus.

Chini ya uongozi wa Erdogan, Uturuki imeimarisha uhusiano na SCO, ikiwa mwenyekiti wa Klabu ya Nishati ya SCO mwaka 2017 na kuongeza biashara na wanachama muhimu kama China na Urusi.

“Kuna uhusiano wa asili kati ya Uturuki na SCO kwa kuwa wanachama wake watatu waanzilishi — Kazakhstan, Kyrgyzstan, na Uzbekistan — ni waongeaji wa lugha ya Kituruki,” alisema Waziri Mkuu wa zamani wa Kyrgyzstan, Djoomart Otorbaev, akisisitiza nafasi ya kujenga ya Ankara ndani ya muungano huo.

“Kushiriki kwa Rais Erdogan katika Mkutano wa Tianjin kutaimarisha uhusiano kati ya mataifa ya Kituruki,” Otorbaev aliiambia TRT World kutoka Bishkek. Alitabiri kuwa Ankara inaweza kuwa mwanachama kamili siku zijazo.

Mwaka jana, Erdogan alieleza nia yake ya kufanya Uturuki kuwa mwanachama kamili wa SCO. “Lengo letu ni kuwa mwanachama wa kudumu. Uturuki inapaswa kujiunga na 'Shanghai Five' kama mwanachama wa kudumu badala ya kuwa nchi mwangalizi,” alisema katika mkutano na waandishi wa habari.

SCO ilianza kama kundi la 'Shanghai Five' lililoanzishwa mwaka 1996 na China, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Urusi, na Tajikistan. Shirika hili lilianzishwa ili kukuza ushirikiano na kushughulikia changamoto za kiuchumi na usalama wa kikanda miongoni mwa wanachama wake. Katika kipindi cha miaka 25 iliyopita, limepanuka kwa kiasi kikubwa — kwa wanachama na wigo wa masuala — sasa likijumuisha biashara, teknolojia, ulinzi wa mazingira, nishati mbadala, maendeleo endelevu, pamoja na kubadilishana kwa kitamaduni na vijana.

Akizungumzia nafasi ya Uturuki kama mwanachama pekee wa NATO anayehusishwa na muungano wa Eurasia, Otorbaev alisema: “SCO si ya kupinga Magharibi. Si ya kupinga chochote — ni kwa ajili ya urafiki na ushirikiano katika Eurasia. Nchi zote za Eurasia, zikiwemo Türkiye, zinakaribishwa kama wanachama, washirika, au waangalizi.”

Ozkan wa Chuo Kikuu cha Ulinzi wa Kitaifa cha Uturuki alieleza kuwa Ankara ina malengo mawili makuu katika Mkutano wa SCO huko Tianjin. “Kwanza, inataka kuonyesha mwelekeo wa kisiasa usio wa Magharibi na kuimarisha mahusiano na nchi zinazowakilishwa katika SCO,” alisema.

“Pili, huenda ikaleta suala la Gaza, angalau katika mazungumzo ya faragha. Inaweza pia kushiriki mitazamo kuhusu Ukraine au kushiriki katika mikutano ya pembeni ambayo inaweza kuweka msingi wa mazungumzo ya siku zijazo katika ngazi ya uongozi,” Ozkan alisema.

Uhusiano wa pande mbili unaendelea vizuri

Zaidi ya jukwaa la pande nyingi, ziara ya Erdogan inaonyesha kuimarika kwa uhusiano wa pande mbili kati ya Ankara na Beijing. “Uhusiano kati ya Uturuki na China tayari uko katika mwelekeo mzuri, na kufanyika kwa mkutano huu nchini China kunaweza kuchangia zaidi kasi hiyo,” alibainisha Özkan.

Henry Huiyao Wang, mwanzilishi na rais wa Kituo cha China na Ulimwengu (CCG) na Mshauri wa zamani wa Baraza la Serikali, pia alisifu nafasi ya Uturuki katika kukuza amani ya kimataifa.

“Uturuki, kama mwanachama wa NATO na nchi mwangalizi wa SCO, inashirikiana kwa nguvu na China katika kuendeleza amani,” Wang aliiambia TRT World, akibainisha upatanishi wa Ankara katika ukanda wa nafaka wa Bahari Nyeusi na juhudi zinazoendelea katika mazungumzo ya amani kati ya Urusi na Ukraine na utatuzi wa migogoro ya Mashariki ya Kati.

Wang alisisitiza wito wa Erdogan wa mageuzi ya Umoja wa Mataifa, akielezea kuwa yanaendana na maono ya China ya mfumo wa kimataifa jumuishi zaidi. “Nchi za Kusini mwa Dunia zinapaswa kuwa na sauti yenye nguvu zaidi, na muundo wa sasa unapaswa kuonyesha vyema ushawishi wa uchumi unaoinukia,” Wang alisema, akisisitiza umuhimu wa ushirikiano wa pande nyingi kushughulikia migogoro ya kimataifa.

Ozkan alisema kiini cha sera ya Eurasia ya Uturuki ni “kuunganisha bila kutegemea,” akibainisha kuwa Ankara inatafuta uhusiano na nchi za Magharibi na zile zisizo za Magharibi huku ikiepuka utegemezi kwa nguvu moja pekee. “Ndiyo maana Uturuki inajitambulisha kama sehemu ya Magharibi, lakini wakati huo huo kama sehemu ya nchi zisizo za Magharibi na Kusini mwa Dunia,” alieleza.

Kushiriki kwa Erdogan katika mkutano wa SCO wa 2025 kunakuja wakati muungano huo ukisherehekea miaka 25 ya kuanzishwa kwake na katikati ya misukosuko ya kijiografia. Wachambuzi walibainisha kuwa nafasi ya kipekee ya Uturuki — kama mwanachama wa NATO na mshirika wa mazungumzo katika mpango wa Eurasia — inaiweka kama daraja kati ya Mashariki na Magharibi.