Ripoti za mikutano ya ngazi ya juu nchini Israel zimefichua kuwa Waziri Mkuu Benjamin Netanyahu alikataa mpango wa kusitisha mapigano na makubaliano ya mateka mapema mwaka huu, ambayo maafisa wa usalama wa juu waliamini yangeweza kuokoa mateka wote wa Israeli waliokuwa Gaza, Channel 13 iliripoti.

Ripoti hiyo, inayotokana na kumbukumbu za Machi 2025, inaonyesha kuwa maafisa wa kijeshi na kijasusi wa ngazi ya juu waliunga mkono mpango wa awamu mbili ambao ungeweza kusitisha mapigano kwa muda na kurudisha mateka waliobaki. Pendekezo hilo lilijumuisha chaguo la kurejea mapigano baadaye — lakini Netanyahu alilipinga.

"Viongozi wote wa Israeli walikosea kwa kudhani kuwa shinikizo la kibinadamu lingelazimisha Hamas kusalimu amri," Channel 13 iliripoti.

Miezi mitano baadaye, vizuizi vya misaada na mashambulizi ya mara kwa mara ya Israel vimeshindwa kuangamiza Hamas huku vikiharibu sana hadhi ya Israel kimataifa, ripoti hiyo iliongeza. Mkutano wa kwanza ulioshughulikiwa katika kumbukumbu hizo ulifanyika Machi 1, muda mfupi baada ya Hamas kurudisha miili ya mateka wanne.

Mjadala wa Viongozi

Viongozi wa Israel walikuwa wakijadili iwapo waendelee na awamu ya pili ya mpango wa kusitisha mapigano — uliokuwa umesimamiwa na Misri, Qatar, na Marekani — ambao ungehitaji mazungumzo ya kumaliza vita na kuachilia mateka waliobaki. Kulingana na ripoti hiyo, Meja Jenerali Nitzan Alon, anayesimamia masuala ya mateka wa Israeli, alisema: "Fursa pekee ya kuwaachilia mateka ni kujadili masharti ya awamu ya pili."

Mkurugenzi wa zamani wa Shin Bet, Ronen Bar, alikubaliana: "Chaguo langu bora ni kusonga mbele na awamu ya pili. Tunaweza kurudi vitani kwa urahisi. Wacha tuwarudishe wote kwanza, kisha tuendelee na mapambano."

Waziri wa Masuala ya Kistratejia, Ron Dermer, ambaye anaongoza timu ya mazungumzo ya Israel, alijibu: "Hatujajiandaa kumaliza vita huku Hamas bado ikiwa madarakani."

Kumbukumbu hizo zinaonyesha kuwa uongozi wa kisiasa, ukiongozwa na Netanyahu, hatimaye ulipuuza ushauri wa maafisa wa kijasusi. Mnamo Machi 18, baada ya Hamas kutekeleza awamu ya kwanza ya mpango huo, Netanyahu aliacha mchakato huo na kurejea katika mashambulizi makali.

Kulingana na vikundi vya haki za binadamu na vyombo vya habari, angalau mateka 50 bado wanashikiliwa Gaza, wakiwemo 20 wanaoaminika kuwa hai. Wakati huo huo, zaidi ya Wapalestina 10,800 wanazuiliwa katika magereza ya Israeli, huku kukiwa na ripoti za mateso, utapiamlo, na ukosefu wa huduma za matibabu.

Wiki iliyopita, Israeli ilijiondoa katika mazungumzo ya kusitisha mapigano yasiyo ya moja kwa moja na Hamas huko Doha, ikitaja kutokubaliana kuhusu kuondoka Gaza, kumaliza vita, na usambazaji wa misaada ya kibinadamu.

Familia za Mateka Zalaumu Serikali

Kufuatia ripoti ya Channel 13, Jukwaa la Familia za Mateka na Waliopotea lililaumu serikali ya Israeli kwa kupotosha umma na kuhujumu makubaliano yaliyowezekana.

"Ripoti hiyo inathibitisha kile tumekuwa tukisema kwa mwaka mmoja na nusu — mpango wa kina wa kuwarudisha mateka wote nyumbani ulikuwa unawezekana," jukwaa hilo lilisema.

"Wapendwa wetu kadhaa walitekwa wakiwa hai, na waliuawa wakisubiri mpango ambao serikali haikuwa na nia ya kuutekeleza."

Ilisema maafisa wa ngazi ya juu walipendekeza "suluhisho za ubunifu na za kweli ambazo zingeweza kuwaokoa mateka na kudhoofisha Hamas," lakini mapendekezo hayo yalipuuzwa.

"Tangu kumalizika kwa mpango wa awali, wanajeshi 50 wamekufa. Hakuna mafanikio ya kijeshi yaliyopatikana, na hakuna mateka waliorejea," jukwaa hilo lilisema.

Mauaji ya halaiki ya Israeli huko Gaza, ambayo yalianza Oktoba 2023, yameua karibu Wapalestina 61,000, kulingana na Wizara ya Afya ya Gaza, wengi wao wakiwa wanawake na watoto.

Takriban Wapalestina 11,000 wanahofiwa kuzikwa chini ya vifusi vya nyumba zilizoharibiwa kabisa, kulingana na shirika rasmi la habari la Palestina, WAFA.

Hata hivyo, wataalamu wanasema kuwa idadi halisi ya vifo inazidi sana kile mamlaka za Gaza zimeripoti, wakikadiria inaweza kufikia watu 200,000.

Katika kipindi cha mauaji hayo ya halaiki, Israeli imeharibu sehemu kubwa ya ukanda huo uliozingirwa na kuwafukuza karibu wakazi wake wote.