Idadi ya wafanyakazi wa misaada waliotekwa nyara nchini Sudan Kusini imeongezeka mara mbili mwaka huu, hii ni kulingana na maafisa wawili waandamizi wa mashirika ya kimataifa ya misaada ya kibinadamu.

Mashirika ya misaada yameelezea wasiwasi wao kuhusu usalama wa wafanyakazi wao na usumbufu wa huduma zao katika kuokoa maisha katika eneo linalokumbwa na mojawapo ya migogoro mikubwa ya kibinadamu duniani.

Baadhi ya waliotekwa nyara waliachiliwa baada ya malipo ya fidia, kulingana na watu watatu walio na taarifa kuhusu mazungumzo hayo. Hata hivyo, mfanyakazi mmoja wa misaada alifariki akiwa bado ameshikiliwa mapema mwezi huu, kwa mujibu wa vyanzo kadhaa, ikiwa ni pamoja na Edmund Yakani, mwanaharakati maarufu wa haki za kiraia nchini humo.

Umoja wa Mataifa kwa muda mrefu umeitaja Sudan Kusini kama moja wapo ya maeneo hatari zaidi kwa wafanyakazi wa misaada. Hata hivyo, wachambuzi wanasema ongezeko la utekaji nyara kwa lengo la fidia ni mwenendo mpya na wa kutia wasiwasi.

"Hofu kubwa ni kwamba hili linaweza kuwa tatizo la kitaifa," alisema Daniel Akech, mtaalamu wa Sudan Kusini kutoka Kundi la Kimataifa la Mgogoro.

Zaidi ya wafanyakazi 30 wa misaada wa Sudan Kusini wametekwa nyara mwaka huu, kulingana na maafisa wawili wa misaada ya kibinadamu. Hii ni zaidi ya mara mbili ya idadi ya wafanyakazi waliotekwa nyara mwaka 2024, walisema maafisa hao.

Maafisa hao walizungumza na Shirika la Habari la Associated Press kwa masharti ya kutotajwa majina kwa sababu hawakuruhusiwa kujadili masuala ya usalama na walihofia madhara kwa wafanyakazi wao, jambo ambalo lingeathiri upatikanaji wa mashirika yao nchini humo.

Mapigano kati ya jeshi la kitaifa na vikundi vya upinzani yameongezeka mwaka huu, yakionyesha baadhi ya vurugu mbaya zaidi tangu makubaliano ya amani ya 2018 yalipomaliza vita vya wenyewe kwa wenyewe vilivyosababisha vifo vya watu takriban 400,000 na kuunda serikali ya umoja dhaifu.

Baadhi ya wachambuzi wanasema mapigano hayo yanahusiana na mvutano kuhusu mrithi wa Rais Salva Kiir, huku uvumi kuhusu afya yake inayodhoofika ukiongezeka.

"Baadhi ya utekaji nyara kwa sababu za kisiasa, kama vile kuwalazimisha raia kujiunga na jeshi, umekuwepo kwa miaka, lakini utekaji nyara kwa lengo la fidia ni jambo jipya," alisema Ferenc Marko, mtaalamu wa Sudan Kusini.

"Kwa kweli, ni mwenendo wa kutia wasiwasi ambao unaweza kufanya kazi za kibinadamu kuwa ngumu sana" katika majimbo ya Equatoria ya Kati na Magharibi, aliongeza.

James Unguba, mfanyakazi wa misaada wa Sudan Kusini, alitekwa nyara mwezi uliopita katika kaunti ya Tambura, jimbo la Equatoria Magharibi, na alifariki akiwa ametekwa Septemba 3, kulingana na watu watatu walio na taarifa kuhusu kifo chake.

Watu hao walisema Unguba, aliyefanya kazi katika shirika la misaada la ndani, alitekwa nyara na watu waliovaa sare za jeshi la kitaifa. Hali halisi ya kifo chake haikufahamika mara moja.

Msemaji wa jeshi la Sudan Kusini aliiambia AP kwamba hakuwa na taarifa kuhusu kifo hicho na alikataa kujibu maswali.

Utekaji nyara umevuruga huduma za kuokoa maisha kwa maelfu ya watu katika maeneo ya mbali karibu na mipaka ya Sudan Kusini na Uganda, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo, na Jamhuri ya Afrika ya Kati, kwa mujibu wa mashirika ya misaada.

Mnamo Julai, Shirika la Matibabu la Madaktari Wasio na Mipaka (MSF) lilisitisha shughuli zake katika kaunti mbili za Sudan Kusini baada ya mfanyakazi wake mmoja kutekwa nyara akiwa safarini katika kaunti ya Yei, jimbo la Equatoria ya Kati.

Hili lilitokea siku nne tu baada ya mfanyakazi mwingine wa afya kutekwa nyara akiwa ndani ya gari la wagonjwa la MSF.

"Ingawa tumejitolea sana kutoa huduma kwa wale wanaohitaji, hatuwezi kuendelea kufanya kazi katika mazingira yasiyo salama," alisema Daktari Ferdinand Atte, mkuu wa MSF nchini Sudan Kusini, katika taarifa.

Maafisa wa misaada wanasema bado haijulikani ni nani hasa anayehusika na utekaji nyara. Hata hivyo, Akech kutoka Kundi la Kimataifa la Mgogoro anasema eneo hilo limejaa vikundi vyenye silaha vinavyotafuta faida ya haraka huku uchumi ukiendelea kudorora na hofu ya nchi kurejea vitani ikiongezeka.

Mnamo Machi, Riek Machar, kiongozi wa kundi kubwa zaidi la upinzani nchini na ambaye pia ni makamu wa rais, aliwekwa chini ya kizuizi cha nyumbani baada ya wanamgambo wa ndani wenye uhusiano wa mbali naye kushambulia kambi ya jeshi karibu na mpaka wa Ethiopia.

Jeshi la kitaifa tangu wakati huo limeongeza operesheni za kijeshi dhidi ya vikosi vyake, ambavyo vimeungana na vikundi vingine vya waasi, ikiwa ni pamoja na National Salvation Front (NAS), kundi ambalo halikusaini makubaliano ya amani ya 2018 na limekuwa likipambana na serikali tangu wakati huo.

"Hatujui kama utekaji nyara huu unafanywa na NAS, vikosi vya upinzani, au wanajeshi wa serikali," alisema kiongozi wa asasi za kiraia Yakani. "Kutokana na tunachojua, hakuna kundi moja linalohusika peke yake."

Ingawa Umoja wa Mataifa na mashirika mengi ya misaada yanazingatia sera kali ya kutolipa fidia, familia za waathiriwa wakati mwingine hutumia wahusika wa kati, ikiwa ni pamoja na makanisa, kama wapatanishi wa kufanya malipo, kulingana na watu kadhaa walio na taarifa kuhusu mazungumzo hayo.

Mapema mwaka huu, utawala wa Rais wa Marekani Donald Trump ulifanya juhudi za kuvunja Shirika la Marekani la Maendeleo ya Kimataifa (USAID), ambalo lilifadhili zaidi ya nusu ya misaada ya dharura kwa Sudan Kusini.

Wafadhili wa Ulaya pia wameashiria kuwa kuna uwezekano wa kupunguza michango yao. Wakati huo huo, vurugu zinazolenga wafanyakazi wa misaada zimeongezeka kimataifa, kulingana na kundi la utafiti huru la Humanitarian Outcomes.

Katika ripoti iliyotolewa mwezi Agosti, shirika hilo lilisema mwaka 2024 ulikuwa mwaka wenye vifo vingi zaidi kwa rekodi, na wafanyakazi wa misaada 383 waliuawa na wengine 861 kuathiriwa na vurugu kubwa, likionya kuwa mwaka 2025 unaweza kuvunja rekodi hiyo.