Dowladda Turkiga ayaa biyaha Soomaaliya u soo diri doonta maraakiibteeda kalluumeysiga, taas oo qayb ka ah iskaashi istiraatiiji ah oo ballaaran oo looga golleeyahay in Soomaaliya looga caawiyo ka faa'iideysiga kheyraadka badda ee lagu qiyaasay ku dhowaad $2 bilyan oo doollar sannadkii, sida uu shaaciyay toddobaadkan diblomaasi sare oo Turki ah.
Isagoo ka hadlayay shirka Todobaadka Kalluumeysiga Qaranka 2025 ee Muqdisho, Safiirka Turkiga u fadhiya Soomaaliya, Alper Aktaş, ayaa jeediyay ballan-qaad xoog leh, isagoo iskaashigan cusub ku tilmaamay cutubkii xigay ee mashaariicdii isbeddel-doonka ahaa ee labada dal ka dhexeeyay.
"Waxaa badweynta ku jira kheyraad lagu qiyaasay ku dhowaad labo bilyan oo doollar oo la soo saari karo sannad walba. Haddii Alle idmo, sannadkan, maraakiibta kalluumeysiga Turkiga ayaa ku biiri doona dadaallada lagu soo saarayo qaybtaas, walaalaheenna Soomaaliyeedna waxay ugu dambayn uga faa'iideysan doonaan sida ay xaqqa u leeyihiin," ayuu yiri Safiir Aktaş.
Isagoo si toos ah isugu xiraya ballan-qaadyadii hore iyo ficillada mustaqbalka, wuxuu meesha ka saaray shaki kasta oo imaan kara. "Sida aan uga dhabeynay ballan-qaadyadeennii hore ee dhinaca shidaalka, batroolka, iyo gaaska dabiiciga ah, sidaas oo kale ayaan uga dhabeyn doonnaa ballan-qaadkeenna kalluumeysiga," ayuu yiri, isagoo tixraacaya liiska mashaariicda taariikhiga ah ee Turkigu ka hirgeliyay Soomaaliya.
"Markii aan shaacinnay inaan Muqdisho ka dhiseyno safaaradda ugu weyn ee Turkigu ku leeyahay adduunka, dad badan baa naga shakiyay... Markii aan ku dhawaaqnay qorshaha aan ku dhiseyno xarunta tababarka milatari ee Turkiga ugu weyn... Markii aan ka hadalnay inaan keeneyno helikobarrada Turkiga si loola dagaallamo argagixisada... way nagu qosleen. Walaalayaal, ha dhagaysanina kuwa isku dayaya inay laciifiyaan iimaankeena. Waxaan si wadajir ah u gaari doonnaa mashaariic ka sii waaweyn."
Shaacinta safiirka ayaa ah mid ka dhalatay dadaallo diblomaasiyadeed iyo ganacsi oo heer sare ah oo socday muddo sannad ah. Aasaaska waxaa la dhigay Diseembar 2024, markii Wasiirka Kalluumeysiga Soomaaliya, Axmed Xasan Aadan, uu Ankara kula kulmay Wasiirka Beeraha Turkiga, İbrahim Yumaklı.
Halkaas, Yumaklı wuxuu ku soo jeediyay hab "wada faa’iideysi" ah oo ganacsatada Turkidu uga howl-geli karaan Soomaaliya, wuxuuna soo jeediyay in la dhiso guddi farsamo.
Waxaa xigay booqasho ay wefdi Turki ah ku yimaadeen Muqdisho Febraayo 2025 si ay u qiimeeyaan fursadaha maalgashi, booqashadaas oo si toos ah loola xiriirinayay heshiis iskaashi difaac iyo dhaqaale oo ballaaran oo labada dal ka dhexeeya.
Wadahadalladaas waxay isku beddeleen iskaashi dhab ah oo la taaban karo Juun 2025, markii Wasaaradda Kalluumeysiga iyo Dhaqaalaha Buluugga ah ee Soomaaliya ay heshiis istiraatiiji ah la saxiixatay Shirkadda OYAK Group ee Turkiga.
Heshiiskaas wuxuu diiradda saarayaa maalgashi toos ah oo lagu sameeyo kaabayaasha kalluumeysiga, kor u qaadista tayada iyo tirada wax-soo-saarka kalluunka, dhisidda warshadaha kalluunka si loo abuuro shaqooyin, iyo xoojinta hababka lagula dagaallamayo kalluumeysiga sharci-darrada ah.
Iskaashigan sii xoogeysanaya ayaa ku soo aadaya xilli ay Soomaaliya si xowli ah dib-u-habeyn ugu waddo sharciyadeeda si ay u soo jiidato maalgashiga shisheeye. Dowladda Soomaaliya waxay dhowaan soo bandhigtay habraacyo cusub oo lagu bixiyo shatiyada maraakiibta kalluumeysiga, Baarlamaanka Federaalkuna wuxuu ansixiyay Sharci dhammaystiran oo ku saabsan Kalluumeysiga iyo Kheyraadka Badda.
Dib-u-habeyntan, oo loogu talagalay in Soomaaliya lala jaan-qaadsiiyo sharciyada caalamiga ah ee badda iyo hababka kalluumeysiga waara, ayaa fariin cad u dirtay daneeyayaasha, oo uu Turkigu hoggaaminayo, taas oo muujinaysa in dalku diyaar u yahay ganacsi.
Maadaama biyaha Soomaaliya ay ka mid yihiin kuwa ugu kheyraadka badan galbeedka Badweynta Hindiya, iskaashigan wuxuu Soomaaliya ka dhigi karaa mid ka mid ah dalalka ugu horreeya ee wax-soo-saarka kalluunka adduunka, taas oo kor u qaadaysa dhaqaalaheeda buluugga ah iyo shaqo abuurka dhalinyarada.
