Qayber oyışmalar, misal öçen New York Times “OpenAI”nı mäqalälären chatbotlarnı öyrätü öçen qullanuı öçen mäxkämägä birgändä, başqalar — Axel Springer, Associated Press häm News Corp kebek şirkätlär yasalma fähem şirkäte belän kileşülär tözedelär.

Media oyışmaları häm matbuğat organnarı awır saylaw aldında — yä yasalma fähem belän êşlärgä riza bulalar, yäisä mäğ’lümatlarınıñ başqa yullar belän yasalma intellekt şirkätläre tarafınnan urlaw qurqınıçın qabul itäçäklär.

Murdoch ğailäseneñ küpmillätle media şirkäte “News Corp” OpenAI belän kileşü tözegän soñğı şirkät buldı häm aña “ChatGPT”dä qullanuçı sorawlarına cawap itep xäbär êçtäleklären kürsätergä röxsät birelde.

Bu kileşü “ChatGPT” häm “Sora” (tekst buyınça realistik häm icadi videolar yasıy torğan yasalma intellekt modele) kebek yasalma fähem model’läreneñ “News Corp”nıñ  könüzäk häm arxiv yazmalarına kerü mömkinlege birä.

Yasalma intellekt şirkätläre häm texnologiya gigantları belän belän jurnalistikanı büleşü xäbärlärneñ kiläçägenä niçek täêsir itäçäk?  

“OpenAI”nıñ soñğı partnyerlığı turında “TRT World”qa belderü yasağan Sidney universitetınıñ śifrlı êlemtä häm mädäniyät professorı Terry Flew “Bu kileşü News Corpqa êçtälegen yasalma intellekt model’lären öyrätü öçen mäğ’lümat satıp aqça êşlärgä yärdäm itä, läkin “OpenAI”nıñ bu kileşü qısasında tülägän summa bu mäğ’lümatnıñ çın qıymmäte belän çağıştırğanda bik zur tügel. “OpenAI” häm “Google” kebek başqa şirkätlär öçen qanuni bularaq ışanıçlı mäğ’lümat alu häm citlekkän êş modele kiräklege berençe planğa çığa”dide.

 İke şirkät tä “OpenAI “nıñ soñğı kileşüeneñ finans neçkäleklären açıqlamadı, läkin xucası “News Corp” bulğan “Wall Street Journal” mäğ’lümatına qarağanda, bu kileşü 5 yıl êçendä 250 million dollardan artıp kitä ala häm yasalma intellekt texnologiyäsen qullanu öçen aqça häm kredit bularaq kompensaśiyäne üz êçenä alırğa mömkin.

“News Corp” şulay uq tübändägelärgä iyä:

• MarketWatch häm N’yu- York Post (AQŞ)

• The Daily Telegraph, news.com.au, The Australian (Avstraliya)

• The Sun, The Times, The Sunday Times (Böyekbritaniya)

Uzğan atnalarda açıqlanğan küp’yıllıq kileşü yasalma intellekt şirkäteneñ 29 aprel’däge “Financial Times” belän yasalma fähem öyränüen kamilläşterü öçen  mäğ’lümat liśenziyäläw kileşüeneñ däwamı.

 “OpenAI” belän kileşü tözegän başqa şirkätlär:

• Axel Springer (Politico)

• Associated Press

• Prisa Media (İspaniya)

• Le Monde (Franśiya)

Kolumbia universitetınıñ Jurnalistika mäktäbennän mäğ’lümat jurnalistikası professorı Djonatan Soma “TRT World”qa yasağan belderüendä bolay dide: “Xäbär — yasalma intellekt şirkätläre öçen altın kebek! Keşelär tarafınnan yazılğan, daima yañartılıp torğan häm qullanuçılar belergä telägän äyberlärneñ berse. Ägär xäbär oyışmaları şundıy qıymmätle äyber satırğa teläsälär ,bäyälärne bik yuğarı quyarğa tiyeşlär”.

Soma yasalma fähem jurnalistikanı alıştırır dip uylamıy. Ul anıñ “jurnalistikağa yabışqan parazit” bulaçağın äytä.

“Ägär jurnalistlar bulmasa, yasalma intellekt sistemaları xäbär yaza almayaçaq”,- di Soma.

“Soraw şul: bu partnyerlıqlar xäbär oyışmalarına original’ jurnalistika öçen kiräkle tırışlıqqa turı kilerlek citärlek tabış kiteräme?”,-di Soma.

New York Times häm Chicago Tribune kebek şaqtıy şirkät üz mäqalälären yasalma fähem treninglarında qullanğan öçen “OpenAI” häm “Microsoft”nı mäxkämägä birde.

Media häm jurnalistika tikşerenü üzäge direktorı Marius Dragomir yasalma intellekt şirkätläre belän xezmättäşlek itkän matbuğat organnarı öçen tärtipkä salularnıñ bik möhim buluın belderä. Mondıy partnyerlıqlar kommerśiya faydası kiterergä mömlin, läkin barlıq êçtälek yuğarı sıyfat häm döreslek standartlarına turı kilmi.

Dragomir “TRT World”qa yasağan belderüendä media tarmağın bilgeläwçe zur tigezsezleklär bar häm bu qayber media bazarlarında “xucaları mänfäğat’lärenä xezmät itüçe” taraflı xäbär taraluğa kiterergä mömkin dip citkerä. Qayberläre zur köçkä iyä, ikençeläre xökümät yaqlawındağı media tarafınnan cäyelgän propaganda häm dezinformaśiya belän kontrol’ itelä” di ul.

Kolumbiya universitetınıñ jurnalistika mäktäbe professorı Soma beldergänçä, çatbotlar gallyuśinaśiya yasarğa häm möxärrir xataları cibärergä mömkin.

  “Yasalma intellektnıñ ber mäqalä alıp tulısınça yalğış qısqaça mäğ’lümat birüe mömkin”,-Soma.

“Medya CoPilot’”qa nigez saluçı Pete Pachal äytüençä, “OpenAI” häm “News Corp” arasındağı partnyerlıq - “borılış noqtası”.

“New York Times” dekabr’ ayında “OpenAI”ğa qarşı avtorlıq xoquqların bozu belän bäyle mäxkämägä birgändä xäbärneñ kiläçäge bilgesez ide. Läkin AP häm  Axel Springer kebek media orğannarı belän kileşülär yaqtılığında kiläçäktä êçtälek kileşüläre norma bulır dip uylıym”,- di ul.

“New York Times” däğ’wasında berniçä keçkenä berlektäş taptı, ämma küp tügel. Läkin Times faydasına bulaçaq qarar böten wäzğıyät’ne üzgärtä ala”.

 “Strategik bularaq bu kileşülär mantıyqlı, çönki matbuğat organnarı qısqa möddättä kiräkle keremnärne ala alalar, läkin ozın möddättä xata bulırğa mömkin, çönki yasalma intellekt şirkätlärenä yasalma fähem qısqaça mağ’lümatları öçen kliyent mönsäbätlärenä iyä bulu röxsäte birelä”,-di ul.

 Pachal süzlärençä, “Google” bu êşneñ aşığıçlığında zur aktyer.

 "Google” belän êçtälek turında kileşülär bulmayaçaq”,- di Pachal.

“Çönki Google, döres yäki yalğış, yasalma intellekt qısqaça mäğ’lümatların distä yıllar däwamında êşlägän web-êzläwneñ däwamı itep kürä.

 Pachal süzlärenä qarağanda “OpenAI” belän tözelgän kileşülärneñ iñ zur näticäse – matbuğat organnarınıñ yasalma intellekt êzläw kiläçäge öçen köräştä “OpenAI”nı yaqlaw öçen täşwiq’ itüläre. Çönki “Google” ciñsä, bu aqçalar tiz betäçäk.

Urtaça qullanuçılar keşe jurnalistlar häm media şirkätläre urınına turıdan-turı keşelärneñ sorawlarına cawap birüçe zur texnologiya chatbotlarına kübräk ışana başlasa, bu xäbärneñ kiläçäge turında borçılularğa säbäp bula ala.

Britaniya Kolumbiya universitetınıñ jurnalistika mäktäbennän Al’fred Xermida xäbär saytlarınıñ tiz xäbär yañartuları telägän ğadi qullanuçılarnı yuğalta aluın, bu wäzğıyät’neñ  ozın möddättä xäräkät yuğaltuına  kiterü ixtimalın belderä.

"Xäbär äzerläwçelär öçen qıymmätle kerem çığanağı bulıp toralar, läkin ozın möddättä zıyan kiterä alalar, çönki AI sistemaları jurnalistika êçtälege belän öyrätelä ala," – di Xermida häm “News Corp” belän tözelgän kileşülärneñ “OpenAI” öçen möhim buluın assızıqlıy, çönki bu AI şirkätenä daimi öyrätü materialı çığanağı täêmin itüen östi.

"Ämma añlaşılmağan närsä – “ChatGPT” kebek sistemalar citärlek däräcädä yaxşı xäbär xisapları yasarga öyränsä, xäbär mediası niçek bulaçaq?"

Partnyerlıq “News Corp”nıñ tamaşaçı auditoriyäsen ğadättä xäbär qaramıy torğan keşelärne dä üz êçenä alıp kiñäytä ala. Läkin Xermida monıñ markalarnıñ uqıuçılar sanın arttırıp arttırmawınıñ älegä bilgesez buluın belderä.

"Sośial' mediadan alınğan dälillär, xäbär çığanağın êzläwçe keşelärneñ, misal öçen Facebook kebek, aradaşçı bularaq bilgelängändä xäbär alğanda, markalarga tuğrı bulmawın kürsätä”, – di Xermida häm xäbär oyışmaları belän AI şirkätläre arasındağı kileşülärne "ike oçlı kisken qılıç” dip atıy.

"Xäwef şunda ki xäbärçelärneñ, “Facebook”tan bigräk, AI şirkätlärenä bäyle bulıp qaluı”, – dip ul.

Bu qısqaça xäbärlärneñ sıyfatı häm AI tarafınnan äzerlängän xäbär sorawlarınıñ ğomumi qullanuçı täcribäse keşelär öçen töp mäğ’lümat çığanağı bulıp-bulmayaçağın bilgeläyäçäk.

Amsterdam universitetınnan Erik Borra qullanuçılarnıñ xäbär êçtälegenä niçek ireşüe häm anı niçek qullanaçağı turında üzgäreşkä äzer bulırğa tiyeşlegen äytä.

Borra: "Qullanuçılar ixtimal xäbärçelärneñ saytlarına basmayaçaq. Xäbärçelär öçen bu – qaysı xäbärlärneñ niqädär populyar buluın 'küzätep baru' qıyınlaşaçaq häm monıñ öçen  reklama da urnaştırıp bulmayaçaq (ğädättä, kübräk küz – kübräk aqça digän süz)”, – di.